وزیر کشور به دستورجلسات کمیته امنیتی، اجتماعی و انتظامی ستاد ملی مقابله با کرونا اشاره کرد و گفت: یکی از موضوعات مهم برگزاری نماز عید فطر بود که در این باره ۳ پیشنهاد مطرح شد که برای تصمیم‌گیری به ستاد ملی کرونا ارائه می‌شود.
به گزارش ایسنا، عبدالرضا رحمانی فضلی با بیان اینکه  دیروز جلسه کمیته امنیتی، اجتماعی و انتظامی ستاد ملی مقابله با کرونا برگزار شد، گفت: دستورجلسات متعددی داشتیم که یکی از آنها «روز قدس» و نحوه و چگونگی اجرای مراسم این روز، دوم «بازگشایی حرم‌ها و آستان‌های مقدس» و سوم «کنکور و نحوه اجرای آن» بود. وی افزود: در هرکدام از این موارد بحث‌های مفصلی صورت گرفت و راه‌ها و روش‌های مختلفی مطرح شد. این راهکارها را به ستاد ملی ارائه می‌دهیم چون ستاد باید تصمیم بگیرد؛ ما فقط تصمیم‌سازی‌ می‌کنیم.
وزیر کشور با اشاره به اینکه یکی دیگر از موضوعات مهم برگزاری «نماز عید فطر» بود گفت: در این باره پیشنهاداتی مطرح شد؛ نخست اینکه فقط در شهرهای سفید و در فضای باز و با رعایت کامل پروتکل‌ها نماز برپا شود. پیشنهاد دوم اینکه در شهرهای سفید و شهرهای زرد که بیش از ۴۰۰ شهر را شامل می‌شود، با همین شرایط نماز را برگزار کنیم. سوم برگزاری در کل کشور با رعایت شرایط پروتکلی و در همه مساجد و فضای باز بود.
وزیر کشور تصریح کرد: در این نشست پیشنهاد سومی هم مطرح شد که نماز عید سعید فطر در کل کشور با رعایت همه پروتکل های بهداشتی، فقط در فضای باز همه مساجد در کشور برگزار شود. همه این موارد، در ستاد ملی کرونا مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت و در آنجا، تصمیم قطعی در این زمینه اتخاذ خواهد شد.
وی با بیان اینکه مردم ایران مشتاق حضور در حرم های مطهر و منتظر بازگشایی آن هستند و این امری کاملاً روشن است، اما در این زمینه، بایستی همه جوانب را جامع ملاحظه کرد، افزود: باید در مورد بازگشایی آستان های مذهبی به ویژه حرم امام رضا (ع) همه جوانب مسأله را در نظر بگیریم زیرا در این زمینه، مسأله ازدیاد مسافرت‌ها و فعالیت رستوران‌ها، هتل‌ها و بازار را داریم و به همین دلیل، باید موضوع را به صورت همه‌جانبه در نظر بگیریم تا بتوانیم تصمیمی درست و منطقی اتخاذ کنیم.  رحمانی فضلی تأکید کرد: تمام این پیشنهادات را باید به ستاد ملی کرونا ببریم و نهایتاً ستاد تصمیم بگیرد. اعلام مسائل در اینجا به هیچ وجه قطعیت ندارد و زمانی قطعی می‌شود که ستاد تصمیم بگیرد.
وزیر کشور بعد از این جلسه در جمع خبرنگاران گفت که راهکارهای نحوه برگزاری مراسم روز قدس، نحوه بازگشایی حرم‌ها و شیوه برگزاری کنکور سراسری بررسی شد. در این کمیته راهکارهایی برای این موضوعات ارائه شده و به ستاد ملی مبارزه با کرونا پیشنهاد می‌شود تا در این ستاد تصمیم‌گیری نهایی شود.
در جلسه روز گذشته جلسه کمیته اجتماعی و انتظامی ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا علاوه بر اعضای ثابت کمیته که از دستگا‌ه‌های مختلف اجرایی و نهادهای امنیتی و انتظامی هستند، «علی رضا رشیدیان» رئیس سازمان حج و زیارت و نمایندگان تولیت های آستان قدس رضوی (مشهد)، آستان حضرت معصومه (س) قم، شاهچراغ شیراز و حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) شهر ری به عنوان مهمان حضور داشتند که دیدگاه‌های خود را در باره چگونگی بازگشایی اماکن مقدس بیان کردند.   دکتر علی‌رضا رئیسی معاون بهداشت و دکتر ایرج حریرچی معاون کل وزیر بهداشت هم در این نشست، دیدگاه‌های وزارتخانه متولی امر درمان بیماری کرونا را درباره مسائل مطروحه به اطلاع وزیرکشور و اعضای کمیته اجتماعی و انتظامی ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا رساندند و مقرر شد نتایج این جلسه پس از بررسی و تصویب نهایی در نشست ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا در چند روز آینده به اطلاع مردم برسد.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت کشور، اعضای نشست با این حال متفق‌القول بودند که هر نوع تصمیمی در زمینه بازگشایی اماکن مختلف در کشور باید با رعایت جوانب و ملاحظات مبتنی بر رعایت سه اصل تأمین سلامت، امنیت و مسائل فرهنگی و اجتماعی جامعه اتخاذ شود.

رئیس جمهوری روز گذشته در جلسه هیأت دولت، شرایط فعلی کشور را آزمایش سخت و دشوار تاریخی توصیف و درعین حال تأکید کرد که همه بخش‌ها، اعم از مردم، کادر پزشکی و بخش‌های اقتصادی دولت و تولیدکنندگان در این آزمون سربلند بیرون آمده‌اند. او همچنین دولت فعلی امریکا را ناآشنا با الفبای سیاست و حکومتی مستبد خواند و در ادامه، ضمن همدردی درباره حادثه ناوچه کنارک، خواستار روشن شدن ابعاد این حادثه شد.
به‌گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری، حجت‌الاسلام حسن روحانی در سخنان خود، با اشاره به اینکه 2 سال تمام است که در برابر بدترین حکومت قرار گرفتیم، گفت: یک جمع ناآشنا در کاخ سفید هستند و واقعاً وقتی آدم به وزیر خارجه این رژیم نگاه می‌کند، مثل اینکه الفبای سیاست در عمرش ندیده و نخوانده است. امریکا همیشه تروریست بوده، اما تا این حد، بی‌سابقه است که حتی در زمان بیماری عالمگیر کرونا، برای ورود دارو به کشور مشکل ایجاد کند.
روحانی با بیان اینکه حکومتی جبار و بی‌نظیر در تاریخ امریکا و پدر و پسری عجیب و غریب و بی‌نظیر در همسایگی کشور در جنوب، آزمایشی است که خداوند پیش روی ما آورده است، گفت: خداوند همچنین همسایگان خوبی هم نصیب ما کرده و به جز آن یکی دو تا، بقیه همه خوب هستند و ما در کنارشان هستیم.
قدردانی از فعالیت‌های وزارت صمت
روحانی با بیان اینکه ملت عزیز ایران بداند مسئولان و خادمان آنان در دولت با همه توان در این حدود 3 ماه شبانه‌روز تلاش کردند، اظهارکرد: وزارت بهداشت و درمان با تمام کادر پزشکی‌اش و وزارت کشور با همه توان‌اش در سراسر کشور در خط مقدم بودند و وزارت صمت بار سنگین پشتیبانی را در این مدت بر دوش داشت و باید تشکر کنم از همه آنانی که در دوره خودشان تلاش و کوشش کردند و در این وزارتخانه تا پریروز کار می‌کردند و آنانی که از امروز و در آینده بار مسئولیت را بر دوش دارند.
او با اشاره به اینکه وزارت صمت کار‌ سخت، مشکل و بزرگی دارد و مجموعه‌ای از چهار وزارتخانه صنعت، صنایع سنگین، معادن و بازرگانی است، ادامه داد: امروز بار مسئولیت بر دوش برادر عزیز آقای مدرس خیابانی قرار گرفته و همه باید او را یاری و کمک کنیم تا بتواند این بار سنگین را ادامه دهد و ما شاهد شرایط بهتری باشیم.
 رئیس جمهوری ضمن درخواست از بخش‌های اقتصادی دولت برای پرداخت تسهیلات به واجدان شرایط  تا پایان خرداد ماه افزود: باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که سهام عدالت برای آنانی که می‌خواهند بفروشند به سهل‌ترین روش انجام شود.
او، مصوبه شورای عالی بورس در زمینه کمک بانک‌ها برای فروش بورس را خوشحال‌کننده دانست و افزود: بر این اساس هر کسی که می‌خواهد سهام خود را بفروشد، می‌تواند به بانک مراجعه و در آنجا وکالت دهد تا آن بانک در روزی که معلوم می‌شود، سهامش را در بورس فروخته و پولش را به صاحب سهام برمی‌گرداند.
باید مراقب قیمت اجناس در بازار باشیم
روحانی در ادامه با بیان اینکه این روزها روزهای سختی برای مردم است و ایام عید و ماه مبارک رمضان امسال به سختی بر مردم گذشت، افزود: همه باید تلاش کنیم تا فشار مضاعفی به مردم وارد نشود و این فشار مضاعف قیمت اجناس در بازار است؛ باید مراقبت و تلاش کنیم.
رئیس جمهوری با بیان اینکه متأسفانه عده‌ای حتی در ماسک و دستکش و مواد غذایی مردم هم سوء‌استفاده می‌کنند، چه برسد به ارز و سکه و دیگر مسائل، افزود: باید همه توان‌مان را به‌کار بگیریم؛ نظارت‌ها و کارهایی که اتحادیه‌ها باید انجام دهند، باید با دقت انجام شود. وزارت صمت، تعزیرات و وزارت دادگستری باید در این راستا تلاش کنند تا بتوانیم با سختی کمتری این روزها را بگذرانیم.
شب‌های ویژه قدر
رئیس جمهوری با اشاره به بازگشایی مساجد برای برگزاری مراسم شب‌های قدر با دستورالعمل‌های ویژه و نگرانی‌هایی که نسبت به رعایت این دستورالعمل‌های بهداشتی از سوی مردم وجود داشت، گفت: شب گذشته مراسمی ویژه در کشور بود که ‌دل‌ها از هر شب نوزدهم دیگر سوخته‌تر و مردم از اینکه نمی‌توانستند در اماکن مقدس بروند و اجتماعات عظیم و بزرگ داشته باشند، از هر شب نوزدهم دیگری متأثرتر بودند؛ اما آنجایی که رفتند، همه اصول را مراعات کرده و تمدن اسلامی و ایرانی و سرمایه اجتماعی را نشان دادند.
روحانی با تجلیل از تلاش خوب صداوسیما برای انتقال این حال معنوی به مردم از طریق تلویزیون از اماکن مقدس مذهبی، افزود: مردم در اماکن مقدس نبودند، اما همگی دلشان آنجا بود؛ در خانه‌ها بودند، اما بحق فقط جسم مردم در خانه بود، جان مردم در کنار حرم مقدس مولی علی بن موسی الرضا(ع) و سایر اماکن مقدس بود.
حادثه ناوچه کنارک برای مردم توضیح داده شود
رئیس جمهوری همچنین در بخش دیگری از سخنان خود با گرامیداشت یاد شهیدان عزیز نیروی دریایی ارتش، گفت: برای ما بسیار جای تأثر و تأسف بود که جوانان غیور دریایی خودمان را در یک حادثه دلخراش از دست دادیم؛ شنیدن این خبر و تحمل آن سخت بود، اما همه مسئولان و مردم در سراسر کشور اظهار همدردی کردند و من به صراحت و با تواضع نسبت به خانواده این شهدا می‌گویم که همه اعضای دولت را در غم خودشان سهیم بدانند. روحانی افزود: البته دلایل این موضوع می‌بایست بعدها بررسی و روشن شده و برای مردم توضیح داده شود.
رئیس جمهوری با بیان اینکه این جوانان برای دفاع و امنیت کشور به دریا رفتند و برای برای خدمت به امنیت مردم به شهادت رسیدند، ابراز امیدواری کرد اینگونه حوادث در جمع تمرینات نظامی و رزمایش‌ها به حداقل کاهش پیدا کند و بتوانیم نظم دقیق‌تری را در اینگونه موارد مورد مراعات قرار دهیم.
روحانی در ابتدای سخنان خود، با اشاره به شب ضربت خوردن و شهادت امام علی(ع) گفت: کسی این حادثه را به‌وجود آورد که علی‌الظاهر به خداوند معتقد و مبنا را حکومت الهی بر بشر می‌داند، اما در عین حال جهل دینی، تحجر و افراط این آدم او را به بدترین عمل در تاریخ کشاند و این درس بزرگی برای همه است که دیندار بودن و شریعتمدار بودن، بدون تعقل، تفکر، عدالت و تعادل و میانه‌روی و دوری از تحجر نمی‌تواند برای ما مسیر هدایت را مشخص کند.
رئیس جمهوری ادامه داد: اگر انسان اعتقادی داشته باشد و آن اعتقاد درست و در چارچوب نباشد، همان جهل دینی می‌تواند باعث انحراف او شده و بزرگ‌ترین لطمه را به جامعه بشری و دنیای اسلام وارد کند.

برش
تأکید ایران و مالزی  بر توسعه همکاری‌های دوجانبه

روز گذشته، رئیس جمهوری و نخست‌وزیر مالزی در یک تماس تلفنی با یکدیگر، تأکید کردند که آماده‌اند روابط تهران – کوالالامپور را در همه حوزه‌ها بویژه در حوزه اقتصادی، بیش از پیش گسترش و توسعه دهند.
به‌گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری، حجت‌الاسلام حسن روحانی و «محی‌الدین یاسین» با بیان اهمیت تسریع در اجرای توافق‌های اجرایی دو کشور در حوزه‌های تجاری و مالی طی سال‌های گذشته بویژه در دوره نخست‌وزیر سابق، تأکید کردند که از هیچ تلاشی برای تعمیق این همکاری‌ها که طی سال‌های متمادی تداوم و ارتقا یافته، دریغ نخواهند کرد.
رئیس جمهوری و نخست‌وزیر مالزی همچنین با تأکید بر اهمیت برجام و ضرورت حفظ این توافق، تحریم‌های غیرقانونی امریکا علیه ایران بویژه در شرایط حاضر را نقض حقوق بشر خواندند و اظهارکردند که به حمایت از یکدیگر از مجامع بین‌المللی و مخالفت با تحریم‌ها ادامه خواهند داد.
دو طرف همچنین شیوع ویروس کرونا را یک چالش جهانی دانستند و اشتراک نظر داشتند که ضروری است کشورهای اسلامی از ظرفیت‌های مشترک در کمک به یکدیگر درمبارزه با این ویروس بهره بگیرند.
روحانی و آقای یاسین گفتند که آماده‌اند از تجربیات ایران و مالزی در مبارزه با این بیماری بهره گرفته و در مسیر تأمین اقلام بهداشتی و پزشکی همکاری کنند. رئیس جمهوری همچنین در این گفت‌و‌گو از نخست‌وزیر مالزی برای سفر به ایران در فرصت مناسب دعوت کرد.

فریبا خان احمدی و مهسا قوی قلب
خبرنگار
امسال اولین شب از شب‌های قدر، مراسم، حال و هوای متفاوتی نسبت به سال‌های گذشته داشت. حالا با شیوع بیماری کرونا، مردم در سطح شهرها و استان‌های مختلف کشور با بازگشایی موقت مساجد و اماکن مذهبی در نقاط قرمز و نارنجی، حضوری عرفانی داشتند، اما همراه با رعایت مسائل بهداشتی، تا هم در کنار یکدیگر با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی، دل در گرو یار نهند و هم از افزایش ابتلا به بیماری جلوگیری کنند. دلدادگان و روزه‌داران حریم حق، به‌صورت دسته جمعی، با رعایت پروتکل‌های بهداشتی، دست به دعا برداشته و قرآن‌ها را با یکدیگر بر سر نهادند. در این شب عرفانی که به‌دلیل شیوع بیماری کرونا، مراسم در یک محدوده زمانی مشخص در اماکن از قبل تعیین شده، برگزار شد، مردم با رعایت تمامی موازین درخواستی از سوی وزارت بهداشت در همه اماکن مذهبی، در زمان‌های مشخص حضور پیدا کردند و شب متفاوتی را تجربه کردند. اولین شب قدر مردم با حضور در اماکن مذهبی، زیارتگاه‌ها، مساجد و حسینیه‌ها با محدودیت‌های اتخاذ شده در مناطق مورد نظر، توانستند بخوبی با تصمیمات ستاد ملی مبارزه با کرونا همراه شده و تمامی موازین بهداشتی را رعایت کنند تا به حمد الهی در سایر شب های قدر هم با رعایت تمامی موارد بتوانند این عبادت معنوی را تجربه کنند. مراسم شب‌های قدر در سراسر کشور البته در اماکنی که مجاز اعلام شده‌اند به‌مدت ۲ ساعت از روزه‌داران در این ماه مبارک پذیرایی می‌کنند، تا حال و هوای عرفانی این ایام بتواند در گذراندن همه مشکلات یاری رسان باشد. البته بر اساس بخشنامه‌ای که توسط وزارت بهداشت ابلاغ شده، به‌دلیل اهمیت برگزاری دعا و نیایش در شب‌های قدر و بر اساس بیانات و تأکیدات رهبر معظم انقلاب بر اجرای این مراسم معنوی، امکان برگزاری مراسم با اولویت در فضای باز مساجد و اماکن مذهبی و با رعایت فاصله حداقل یک متر فراهم شده است و از هرگونه توزیع نذورات و پذیرایی جلوگیری می‌شود. همه عاشقان دلداده و روزه‌دارانی که در این شب‌ها در اماکن مذهبی حضور به هم می‌رسانند باید سجاده، مهر، قرآن، مفاتیح و البته ماسک و دستکش به همراه داشته باشند. آیین احیای اولین شب قدر امسال حال و هوای متفاوتی داشت، زیرا علاوه بر دلدادگی به درگاه خداوند متعال همه مردم نشان دادند که با رعایت نکات بهداشتی عاشق همنوعان خود هستند تا با حداکثر توان از انتشار بیماری کرونا جلوگیری کنند حالا مردم ایران با اندوخته‌های معنوی خود در این شب به استقبال دیگر لیالی قدر می‌روند.
وزیر بهداشت : مردم ما  را  سفید کردند
 دیشب اولین شب از شب‌های قدر خیلی از پرستاران و کادر درمان بیمارستان‌ها در کنار بیماران کرونایی با خلق جلوه‌هایی زیبا از عبادت و راز و نیاز با خداوند تصویر متفاوتی از بیمارستان‌ها را به نمایش گذاشتند. مردم متدین سراسرکشور هم با رعایت پروتکل‌های بهداشتی، نوای بک یاالله در مساجد و اماکن مذهبی سر دادند. وزیر بهداشت در این باره می‌گوید: مردم در شب اول قدر با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و پیشگیری، ما را رو سفید کردند. این شب‌ها علاوه بر مساجد، بیمارستان‌ها نیز پذیرای میهمانانی است که شب‌های احیا را فرصت مغتنمی برای استجابت دعا می‌دانند. همزمان با نخستین شب از شب‌های قدر، حال و هوای بیمارستان‌ها و مراکز درمانی کشور مملو از بغضی نفسگیر و حسی سنگین بود. در اولین روز از شب قدر امسال بیماران دست به دعایی در مراکز درمانی بستری بودند که نه همراهی داشتند و نه از شدت ضعف و بی‌حالی توانی برای بر سر گرفتن قرآن. بخش بیماران کرونایی حال و هوای دیگری به خود گرفته بود. آنها مراسم معنوی را در زیر سایه سنگین کرونا و کنار پرستاران سپید پوش سپری کردند. پرستارانی که با تحمل لباس ضد کرونایی کنار این بیماران ماندند و حتی قرآن بر سرشان گذاشتند تا حال و هوای معنوی کمی از دردهای مبتلایان به این میهمان ناخوانده بکاهد. دیشب همزمان با دست نیاز بیمارانی که به آسمان بلند شده بود، پرستاران نیز برای ذکر دعا و طلب شفا برای مریض‌های‌شان ذکر خواندند و دعا کردند.
این روزها با وجود ویروس کرونا، برای حضور در مراسم شب‌های قدر و برخورداری از فضیلت این شب‌ها، رعایت پروتکل‌های بهداشتی الزامی است. وزارت بهداشت همزمان با دستور اجازه بازگشایی موقت مساجد در نقاط قرمز و زرد توصیه‌های بهداشتی را برای مردم ابلاغ کرده است تا روزه داران با کمترین احتمال آلودگی به ویروس کرونا در شب‌های قدر شرکت کنند. در همین زمینه وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز با قدردانی از عملکرد مردم دررابطه با رعایت نکات بهداشتی پیشگیری از کرونا درمراسم شب قدر می‌گوید: «مردم ما را رو سفید کردند.» دکتر سعید نمکی به‌عنوان فرمانده عملیات مقابله با ویروس کرونا عنوان می‌کند که پروتکل‌های برگزاری مراسم شب قدر در مساجد بویژه در نقاط قرمز بسیار سختگیرانه تدوین شده ولی با وجود این رفتار مردم نشان داد که آنها با انضباط و رعایت کامل اصول پروتکل‌های بهداشتی این مراسم باعظمت را برگزار کردند. او برای چنین ادعایی به ارسال گزارش‌ها و تصاویر ناظران بهداشتی در سطح شهرها و استان‌ها اشاره می‌کند. اینکه این گزارش‌ها نشان داد که بجز یک مورد در یکی از شهرستان‌ها که سینی چای را در بیرون مسجد قرار داده بودند و این قدغن اعلام شده بود، بقیه اماکن در حداکثر رعایت اصول این مراسم با عظمت را برگزار کردند.
وزیر بهداشت، این عملکرد بهینه مردم را راهکاری برای استمرار بازگشایی مراکز مذهبی و مساجد دانسته و اظهار می‌دارد: مردم دل ما را روشن کردند و امیدواریم با دعای خیر همه مردم و مشارکت آنان این بیماری را در سطح کشور کنترل و مهار کنیم.  

برش
سعید نمکی همچنین در جلسه هیأت دولت دیروز گزارشی از مهار بیماری کرونا و رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی در مراسم شب نوزدهم ماه مبارک رمضان به رئیس جمهوری ارائه داد. در ادامه این جلسه رئیس جمهوری نیز با اشاره به بازگشایی مساجد برای برگزاری مراسم شب‌های قدر با دستورالعمل‌های ویژه و نگرانی‌هایی که نسبت به رعایت این دستورالعمل‌های بهداشتی از سوی مردم وجود داشت، گفت: شب گذشته مراسمی ویژه در کشور بود که ‌دل‌ها از هر شب نوزدهم دیگر سوخته‌تر و مردم از اینکه نمی‌توانستند در اماکن مقدس بروند و اجتماعات عظیم و بزرگ داشته باشند، از هر شب نوزدهم دیگری متأثرتر بودند؛ اما آنجایی که رفتند، همه اصول را مراعات کرده و تمدن اسلامی و ایرانی و سرمایه اجتماعی را نشان دادند. دکتر حسن روحانی در ادامه حرف‌هایش از تلاش خوب صداوسیما برای انتقال این حال معنوی به مردم از طریق تلویزیون از اماکن مقدس مذهبی تجلیل کرد و افزود: مردم در اماکن مقدس نبودند اما همگی دل شان آنجا بود؛ در خانه‌ها بودند، اما بحق فقط جسم مردم در خانه بود، جان مردم در کنار حرم مقدس مولی علی بن موسی الرضا(ع) و سایر اماکن مقدس بود. دکتر روحانی با بیان اینکه هم معنویت و اخلاق مردم و هم مراعات اصول بهداشتی در تاریخ ماندگار است، گفت: باید همان گونه که رهبر معظم انقلاب فرمودند، آنچه در این روزها واقع می‌شود ثبت و بدرستی این زیبایی‌ها و این متانت‌ها، ایثارها و فداکاری‌ها و این غم همدیگر را خوردن و کنار هم بودن‌ها نقل شده و در تاریخ ماندگار باشد.

گروه اقتصادی / گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که با وجود تحریم‌ها و مشکلاتی که در اقتصاد وجود دارد، صادرات غیرنفتی کشور طی سال‌های اخیر افزایشی شده است، اما در مسیر این افزایش تهدیدهایی وجود دارد که سیاستگذاران و فعالان بخش خصوصی باید به آن توجه کنند.
در این گزارش از بخش خصوصی و دولت خواسته شده که تعدد بازارهای صادراتی را درنظر بگیرند تا رشد متوازن در این حوزه اتفاق بیفتد و افزایش حجم صادرات کشور محدود به کشورهای امارت، عراق، کره و چین نباشد. مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش خود آورده است که برنامه‌ریزی برای حفظ بازار صادراتی و توسعه صادرات کالا و نیز احصای مسائل و مشکلات موجود در سر راه صادرات غیرنفتی، مستلزم شناخت وضعیت موجود امکانات صادراتی از یکسو و مشتریان خارجی ازسوی دیگر است.
مدت‌ها است کارشناسان عنوان می‌کنند که صادرکنندگان به فکر بازارهای جدید باشند و به بازارهای سنتی تکیه نکنند. در این میان سازمان توسعه تجارت اعلام کرده است که با صادرات به 15 کشور همسایه ضمن حفظ تنوع بازار صادراتی می‌توان تحریم‌ها را بی‌اثر کرد. قراراست با همکاری وزارت امورخارجه فضایی فراهم شود که صادرکنندگان بتوانند به بازارهای جدید به‌صورت هدفمند و درازمدت راه پیدا کنند.
بر اساس گزارشی که مرکز پژوهش‌های مجلس رسانه‌ای کرده است، روند صادرات غیرنفتی ایران (بر اساس اطلاعات گمرک) از ابتدای اجرای برنامه سوم توسعه تا سال 90 صعودی بوده و با یک وقفه دوساله در سال‌های 91 و 92 مجدداً از سال 93 به روند صعودی خود ادامه داده است.
با توجه به داده‌های آماری حجم صادرات غیرنفتی ایران در سال‌های اوج درآمد نفتی کشور از 32 میلیارد دلار فراتر نرفته است اما کشور در سال‌های اخیر دستاوردهای مناسبی در تحقق درآمدهای ارزی در این حوزه به دست آورده است، هرچند اخیراً به‌دلیل تشدید تحریم‌های اقتصادی صادرات غیرنفتی با کاهش ارزشی مواجه شده است.
از سوی دیگر عنوان شده با‌وجود تلاش دولت برای افزایش صدور کالاهای صنعتی به بازارهای جهانی، آمارهای ارائه شده درخصوص تجارت خارجی گویای آن است که هنوز بخش عمده‌ای از صادرات غیرنفتی ایران تحت تأثیر نفت قرار دارد و میعانات گازی و محصولات پتروشیمی در صدر فهرست کالاهای غیرنفتی ایران است.
بر این اساس اگر ایران بخواهد اهداف برنامه ششم توسعه را محقق کند؛ باید بتواند به گسترش روابط تجاری با کشورهای بیشتری ادامه دهد تا بتواند سهم صادرات غیرنفتی در افق 2020 را به 15 درصد تولید ناخالص داخلی برساند.
مبحث دیگری که مرکز پژوهش‌های مجلس به آن پرداخته ارزآوری صادرات است. در این گزارش عنوان شده همواره حدود یک چهارم درآمد صادراتی کالاهای غیرنفتی کشور، تنها از صدور 5 قلم کالا است و برای 10 قلم کالای اول ارزآور از کل کالاهای صادرات غیرنفتی این سهم به طور متوسط 36 درصد است.
نکته‌ای که بارها در این گزارش پژوهشی مورد تأکید واقع شده متنوع‌سازی بازار هدف و شرکای تجاری است که الگوی نامتقارن دارند. در سال 80 یک کشور به‌صورت کمی بیش از 15 درصد از کل صادرات کالایی ایران سهم داشته و حدود 55 درصد صادرات ایران به 9 کشور انجام می‌شده است.این روند طی سال‌های آتی هم ادامه داشته است. لذا این جمع‌بندی حاصل می‌شود که تعداد کمی از کشورها سهم بالا و تعداد زیادی از آنها سهم بسیار اندکی در تجارت ما دارند.
بر این اساس اگر وضعیت شرکای تجاری را بررسی کنیم، 23 کشور بیش از 80 درصد صادرات ما را در سال تشکیل می‌دهند و 140 کشور باقی مانده کمتر از 20 درصد تجارت ما را دربرمی گیرند. امارات سهم 15.25 درصد داشته و سایر کشورها سهمی بین 7 تا 3 درصد داشته اند؛ به‌عنوان مثال جمهوری آذربایجان 7.46 درصد و عراق 3.45 درصد بوده است. البته این آمار مربوط به سال 80 است.
تا سال 97 همچنین رویه‌ای طی شده است؛ به‌گونه‌ای که از میان 147 کشور مقصد صادراتی ایران تنها سه کشور چین، امارات و عراق 54 درصد ارز حاصل از صادرات کالاهای غیرنفتی را عاید کشور کرده است. این به منزله آن است که تنها 2 کشور 54 درصد درآمد ارزی ایران را رقم زده‌اند.
مرکز پژوهش‌های مجلس تأکید کرده است در طول زمان رابطه تجاری ما با کشورهای مختلف یکسان رشد نکرده و سیاستگذاران باید به این مقوله توجه کنند.
در فاصله سال‌های 80 تا 97، به طور متوسط امارات 14.40 درصد درآمد حاصل از صادرات کالاهای غیرنفتی کشور را به خود اختصاص داده است و کمترین سهم آن در سال 93 معادل 11.2 درصد و بیشترین سهم آن 17.30 درصد در سال 91 بوده است.
 نکته دیگری که مرکز پژوهش‌های مجلس به آن اشاره داشته، متنوع‌سازی صادرات است که طی سال‌های اخیر دولت به این سمت حرکت کرده است. این مرکز اینگونه تحلیل کرده از سال 90 روند کلی حاکم بر تعداد تعرفه‌های صادراتی صعودی بوده و نشانگر افزایش تمایل به متنوع‌سازی است به طور متوسط سالانه در این حوزه رشد 3 درصدی به دست آمده است.
مرکز پژوهش‌های مجلس اینگونه گزارش روند صادرات غیر نفتی را جمع‌بندی کرده است که طی17 سال گذشته با رشد سالانه متوسط16.2 درصدی از 4.2 میلیارد دلار به 46.8 میلیارد دلار رسیده است که بیشترین سهم آن مربوط به گروه محصولات معدنی، محصولات صنایع شیمیایی و مواد پلاستیکی است. همچنین نشان داده شد که محصولات معدنی که 152 کد کالایی را از میان 3826 کد کالایی صادراتی در سال 96 شامل می‌شوند، کمی بیش از 40 درصد درآمد صادراتی را به خود اختصاص داده‌اند.
همچنین عنوان شده است با وجود تلاش دولت‌ها برای افزایش صدور کالاهای صنعتی به بازارهای جهانی، آمارهای ارائه شده درخصوص تجارت خارجی ایران نشان دهنده آن است که هنوز بخش عمده‌ای از صادرات غیرنفتی ایران تحت تأثیر نفت قرار دارد و میعانات گازی و محصولات پتروشیمی در صدر فهرست کالاهای غیرنفتی ایران قرار دارند. کالاهای معروف ایران در بازارهای جهانی نیز سال‌هاست که تغییری نکرده و همچنان پسته، زعفران و فرش ایرانی معروف‌ترین کالاهای صادراتی کشور تلقی می‌شوند. با این حال بسیاری از کارشناسان معتقدند ایران پتانسیل صادرات کالاهای غیرنفتی فراوانی را در خود دارد و با سرمایه‌گذاری و توجه می‌توان برندهای فراوانی را برای کشور در بازارهای جهانی ایجاد کرد.

بـرش
5نکته 17 سال صادرات

1-ارزش دلاری صادرات غیرنفتی طی سال‌های 80 تا 97، از 4.2 میلیارد دلار به 44.7 میلیارد دلار رسیده است، یعنی طی 17 سال ارزش دلاری صادرات غیرنفتی با نرخ رشد متوسط سالانه 16.23 درصد 10.6 برابر شده است.
2-بررسی‌های آماری نشان می‌دهد که طی سال‌های 80 تا 97، در سال 87 بیشترین بازار صادراتی از نظر تعداد با 170 کشور قرار داشته و کمترین آن هم مربوط به سال 93 با 140 کشور است.
3-سهم 4 کشور امارات، عراق، چین و کره مجموعاً بیش از ارزش صادرات به 145 کشور دیگر به‌عنوان مقصد کالاهای صادراتی ایران در سال 97 بوده است، این تمرکز می‌تواند تهدیدی برای صادرات کشور باشد چرا که بازارهای صادراتی متوزان رشد نکرده‌اند.
 4-در سال 80 از میان 163 کشور دارای رابطه تجاری با ایران 8 کشور بیش از نیمی از ارز حاصل از صادرات کالاهای غیرنفتی را عاید کشور کرده‌اند و کمتر از نیمی دیگر این درآمد ارزی از 155 کشور باقی مانده حاصل شده است.
5-در سال 97، از میان 147 کشور، تنها سه کشور چین، امارات متحده عربی و عراق 54 درصد ارز حاصل از صادرات کالاهای غیرنفتی را عاید کشور کرده‌اند، یعنی در این سال، تنها 2 درصد از کشورهای طرف معامله ایران 54 درصد درآمد ارزی از محل صادرات کالاهای غیرنفتی را تشکیل داده‌اند.

قیمت خودرو با ورود نهادهای نظارتی، روند نزولی را در پیش گرفته و روز گذشته بسیاری از محتکران در انتظار سودهای میلیونی مجبور شدند که خودرو‌های احتکار شده را با قیمت‌های پایین‌تر برای فروش بگذارند. با این حال سرپرست وزارت صنعت، معدن و تجارت قول بهبود اوضاع بازار خودرو تا پایان ماه رمضان را داده است.
به گزارش ایرنا، در این راستا کاهش التهاب بازار خودرو در دو هفته آینده، یکی از برنامه‌های مهم کشور است که سرپرست وزارت صنعت معدن و تجارت درباره آن می‌گوید: «با مجموعه اقداماتی که ظرف دو هفته آینده در زمینه خودرو انجام خواهیم داد حتماً از التهابات بازار خودرو کاسته خواهد شد.»
حسین مدرس خیابانی در حاشیه نشست هیأت دولت در جمع خبرنگاران درباره آخرین وضعیت فروش خودرو گفت: در سیستم ثبت‌نام، فروش و تحویل خودرو اصلاحاتی انجام شده است و بر اساس شعار «واقعی کردن تقاضا و عدالت در توزیع» کار را پیش می‌بریم.
وی تصریح کرد: عده‌ای به‌دلیل وجود نقدیگی در بازار از آشفته بازار خودرو کاسبی می‌کنند بنابراین ابتدا باید تقاضاهای کاذب را حذف کنیم.
فروش‌های فوق‌العاده در راه است
این مقام مسئول با اشاره به سه روش فروش فوق‌العاده، پیش فروش و مشارکت در تولید گفت: احتمالاً پیش از ایام عید فطر، فروش فوق‌العاده خودرو را خواهیم داشت که به متعادل کردن بازار و کاهش التهابات کمک می‌کند.
مدرس خیابانی توضیح داد: پیش فروش خودرو مانند گذشته ادامه دار بوده که مدت تحویل آن طولانی و حدود یک سال است. در شیوه مشارکت در تولید نیز تحویل خودروها مربوط به سال ۱۴۰۰ و پس از آن می‌شود.
وی اعلام کرد: بر اساس تصمیم جدید کمیته خودرو سود مشارکت به فروش فوق‌العاده تعلق نمی‌گیرد اما دو روش دیگر همچنان شامل سود مشارکت هستند.
گارانتی صفر کیلومتر خودرو بعد از سه ماه از بین می‌رود
سرپرست وزارت صنعت با اشاره به حلقه کنترلی فروش خودرو گفت: باید اطمینان یابیم فرد ثبت‌نام‌کننده خودرو را برای استفاده و نه کاسبی تهیه می‌کند. به این منظور خودروهای صفر کیلومتر در فروش جدید تنها سه ماه گارانتی دارند و اگر کسی بخواهد به منظور سود آنها را نگه دارد، بعد از سه ماه گارانتی صفر کیلومتر خودرو از بین می‌رود.
مدرس خیابانی با بیان اینکه تمام پارکینگ‌ها وانبارهای خودرو مشمول اعلام موجودی است، افزود: از این به بعد عدم اعلام موجودی شامل تخلف احتکار و امتناع از عرضه می‌شود. همچنین در فروش فوق‌العاده، سند خودرو یک سال در رهن شرکت خودروساز می‌ماند و در تلاش هستیم صلح نامه‌ای هم انجام نشود تا متقاضی واقعی سراغ خودرو بیاید.
اولویت تحویل خودرو تغییر می‌کند
نهادهای نظارتی در راستای کاهش تخلفات بازار خودرو و ابزارهای کنترلی یک راه حل دیگر نیز در نظر دارند. در این باره مدرس خیابانی تصریح کرد: از سوی دیگر در نظر داریم اولویت تحویل خودرو با کسانی باشد که اکنون خودرو و پلاک فعال ندارند.
ممنوعیت واردات در دستور کار وزارت صنعت
سرپرست وزارت صنعت جهش تولید، توسعه صادرات و مدیریت واردات و مدیریت بازار را محورهای سه گانه این وزارتخانه دانست و افزود: موضوع جهش تولید در حوزه‌های صنعتی و معدنی و حتی خدمات مرتبط به این دو حوزه مدنظر است.
وی درباره محور دوم توضیح داد: توسعه صادرات و مدیریت واردات مکمل یکدیگر هستند، چرا که اعتقاد داریم جهش تولید حتماً از مسیر صادرات اتفاق می‌افتد.
مدرس خیابانی با تأکید بر اینکه موضوع ممنوعیت واردات با قوت بیشتری ادامه دارد، تصریح کرد: برای کمک به تأمین مواد اولیه مایحتاج کالاهای اساسی مردم حتماً باید از منابع ارزی محافظت کنیم. در این زمینه مدیریت، کنترل یا حتی صراحتاً بگویم ممنوعیت واردات در دستور کار قرار دارد.
تداوم روند نزول قیمت‌ها در بازار خودرو
بررسی قیمت‌های روز گذشته بازار خودرو نیز حاکی از تداوم ریزش قیمت‌ها پس‌از جلسه اخیر ستاد تنظیم بازار و ورود رئیس جمهوری و رئیس قوه قضائیه به موضوع است.
به‌گزارش ایرنا، گفت‌و‌گو با کارشناسان بازار خودرو حاکی است با وجود نزولی شدن قیمت‌ها همچنان خرید و فروش‌ها در حداقل خود است و بازار منتظر اعلام قیمت‌های نهایی کارخانه‌ای خودروها از سوی شورای رقابت است.
کارشناسان می‌گویند باید به شرایط و مقررات اعلام شده تن داد و تمکین کرد.
بر اساس این گزارش، در جلسه روز دوشنبه گذشته ستاد تنظیم بازار مقرر شد خودروهای تولیدی گروه سایپا، ۲۳ درصد و ایران خودرو، ۱۰ درصد افزایش قیمت داشته باشند.
همچنین بنا بر اعلام رئیس سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان مقرر شد در بازار و نمایشگاه‌ها خودروها حداکثر با ۱۰ درصد سود به فروش برسند.
بر پایه مشاهدات میدانی، در گروه خودروسازی سایپا هر دستگاه سایپا ۱۱۱ به ۶۷ میلیون تومان، سایپا ۱۳۱ به ۶۶ میلیون تومان، سایپا ۱۵۱ (وانت پراید) ۷۲ میلیون تومان، تیبا رینگ فولادی ۷۴ میلیون تومان، تیبا ۲ به ۸۳ میلیون تومان، ساینا فول ۸۳.۵ میلیون تومان، کوییک دنده‌ای ۹۲ میلیون تومان، کوییک دنده‌ای آر ۹۳.۵ میلیون تومان قیمت خوردند.
در گروه ایران خودرو نیز هر دستگاه سمند ال ایکس ۱۱۴ میلیون تومان، دنا (تیپ ۱) ۱۵۷ میلیون تومان، دنا پلاس ۱۷۵ میلیون تومان، پژو ۴۰۵ جی ال ایکس ۱۱۰ میلیون تومان، پژو پارس ۱۳۶ میلیون تومان، پژو ۲۰۶ (تیپ ۲) ساده ۱۱۶ میلیون تومان، پژو ۲۰۶ (تیپ ۵)  ۱۲۸ میلیون تومان، پژو ۲۰۶ صندوق‌دار ۱۲۹ میلیون تومان، رانا ال ایکس ۱۰۷ میلیون تومان، پژو ۲۰۷ دنده‌ای ۱۶۳ میلیون تومان و نوع اتومات آن ۲۱۰ میلیون تومان قیمت خورده‌ند.
در دسته مونتاژی‌ها نیز هر دستگاه چانگان (سی اس ۳۵) به ۲۶۰ میلیون تومان، کیا سراتو ۲۰۰۰ اتوماتیک ۴۵۵ میلیون تومان، سیتروئن c۳ به ۴۹۵ میلیون تومان و پژو ۲۰۰۸ با ۴۸۰ میلیون تومان قیمت‌گذاری شدند.

حمیده امینی فر
خبرنگار
بیش از 80 روز از آمدن کرونا به کشور می‌گذرد، هم‌اکنون به سومین مرحله بازگشایی‌ها وارد شده‌ایم، جز تعداد محدودی از مشاغل پر ریسک همچون رستوران‌ها، تالارها، پاساژها، اماکن مذهبی و زیارتگاه‌ها، تقریباً همه مشاغل کم خطر و با ریسک متوسط درهای خود را به روی مشتریانشان گشوده‌اند. پروتکل‌های بهداشتی هنوز ماسک، دستکش و رعایت فاصله اجتماعی است، اما تصاویر این روزهای خیابان‌ها، معابر، حمل‌ونقل عمومی و روایت آخرین آمارها از بی‌توجهی 46 درصد تهرانی‌ها به کرونا نشان می‌دهد که نباید به این زودی‌ها به رفتن کرونا دلخوش کرد. درمتروی تهران علی‌رغم اجبار به پوشیدن ماسک جز در روزهای اول، حالا اگر گذرتان به زیرزمین تهران بیفتد، جز چند ایستگاه محدود، سایر ایستگاه‌ها به این مقررات توجهی نشان نمی‌دهند. غرفه‌های فروش ماسک البته در ساعاتی محدود باز هستند، اما آن‌طور که برخی شهروندان اذعان کرده‌اند، کسی جلوی افراد بدون ماسک را نمی‌گیرد. فهیمه سوری که در یکی از طلا فروشی‌های اطراف بازار کار می‌کند، می‌گوید: «به‌خاطر نبود تاکسی و گران شدن کرایه‌ها هر روز از مترو استفاده می‌کنم، برخی ساعات بشدت خلوت است، اما عصرها همزمان با تعطیل شدن بازار، ازدحام و شلوغی بقدری بالامی رود که هرچقدر هم بخواهی با قطار بعدی بروی، باز هم به تراکم جمعیت می‌خوری. من از ماسک پارچه‌ای استفاده می‌کنم، اما نزدیک 30 درصد مسافران جز در روزهای اول که طرح اجباری شده بود، حالا بدون ماسک سوار می‌شوند، مأمور گیت هم می‌گوید نمی‌تواند جلوی همه مسافران را بگیرد.خب حق دارند، تعداد مسافران زیاد است، مردم خودشان باید رعایت کنند.»
روح‌الله رضایی هم می‌گوید: «مردم گاهی توجه می‌کنند و همین که وارد واگن می‌شوند، ماسک‌ها را بر می‌دارند و با یکدیگر شروع به صحبت می‌کنند. برخی‌ها هم ماسک‌هایشان آنقدر کثیف و کهنه شده که می‌ترسی از کنارشان رد شوی. دستفروش ها هم آنقدر با دستکش آلوده، جنس‌ها را از مسافری به مسافر دیگر می‌دهند که خودشان عامل انتشار کرونا شده‌اند. واگن‌ها تا دو هفته پیش خلوت بودند، اما حالا شلوغ شده‌اند.
شما اگر بخواهی روزی دوبار هم ماسک عوض کنی باید 4 هزار تومان پول بدهی که می‌کند ماهی حدوداً 100 هزار تومان، خب اینهمه ماسک تولید شده است، چرا رایگان نمی‌دهند. مأموران مترو البته در داخل ایستگاه‌ها به افرادی که ماسک نزده‌اند، محترمانه تذکر می‌دهند، اما برخی‌ها حتی روی خود را هم بر نمی‌گردانند و به راهشان ادامه می‌دهند.
 اعتراض به مردان برای رعایت نکردن فاصله اجتماعی در اتوبوس‌ها
وضعیت اگر به‌طور نسبی بنابر نظر مردم در مترو به حالت نارنجی درآمده باشد، در اتوبوس‌ها همچنان قرمز است. علی‌رغم اجبار به ماسک، اما کمتر کسی به این توصیه‌ها واکنش مثبت نشان می‌دهد. در قسمت بانوان البته وضعیت به مراتب بهتر از قسمت آقایان است، برای همین مردهایی که در نیمه‌های اتوبوس می‌ایستند با اعتراض شدید خانم‌ها مواجه می‌شوند. خانم ربانی، تقریباً هر روز از اتوبوس‌های خط میدان آزادی – ونک استفاده می‌کند: «اتوبوس‌ها نسبت به قبل خلوت‌تر شده، روزهای اول بندرت کسی روی صندلی‌های نشانه‌گذاری می‌نشست، اغلب هم ماسک و دستکش داشتند، اما رفته‌رفته، همه برایشان عادی شد. سرهمین صندلی‌ها هم دعوا می‌کنند. حتی یکبار که خودم تذکر دادم، مجبور شدم صندلی‌ام را ببخشم تا توهین نشنوم. البته خیلی‌ها هم رعایت می‌کنند. اما مردها کمتر به توصیه‌ها روی خوش نشان می‌دهند. بارها دیده‌ام ماسک خود را در آورده‌اند و روی صندلی گذاشته و رفته‌اند. مخصوصاً حالا که هوا گرم شده، وضعیت بدتر شده است.» آقای الوندی هم که هر روز به اجبار از اتوبوس استفاده می‌کند، می‌گوید: «اگر بخواهم هر روز تاکسی اینترنتی بگیرم، باید کل حقوقم را یکجا بدهم، اتوبوس‌ها خوشبختانه خلوت‌تر شده و راننده‌ها مثل گذشته پول نقد نمی‌گیرند. چرا وقتی راننده شخصی حالا می‌تواند رایگان وارد طرح ترافیک شود، لااقل برای مسافران اتوبوس و مترو، ماسک رایگان توزیع نمی‌کنند. خانم حاجی‌زاده هم از فشار مردم برای سوار شدن اتوبوس گلایه می‌کند و می‌گوید: «برخی ماسک می‌زنند و فکر می‌کنند ایمن شده‌اند، آنقدر با هل و فشار به دیگران می‌چسبند و دستشان را روی میله‌ها می‌کشند که انگار نه انگار کرونایی هم هست. بعد با همان دستکش کارت بلیت را به راننده هم می‌دهند تا کارت بزند. این چه فایده‌ای دارد؟ ایستگاه را علامت‌گذاری کرده‌اند.اما کسی روی علامت ها نمی‌ایستد.» آقای شکری هم که نفس زنان خودش را به ایستگاه اتوبوس رسانده، از دیر آمدن اتوبوس‌ها گلایه می‌کند و می‌گوید: «در ایستگاه میدان گل‌ها تا امیرآباد چون مسافر زیادی نیست، اتوبوس‌ها دیر به دیر می‌آیند. تاکسی‌ها هم مسافر سوار نمی‌کنند، همین ایستگاه آنقدر شلوغ می‌شود که مجبورید کنار مسافران دیگر بایستید.
برخی‌ ماسک نمی‌زنند و خطر کرونا در ایستگاه‌ها جدی‌تر از داخل اتوبوس‌هاست.» آقای کرمی که تقریباً 10 سال است در یکی از خطوط پر تردد غرب تهران راننده است، از بی‌توجهی برخی مسافران گلایه می‌کند و می‌گوید: «بارها گفته‌ایم کارت بزنید، اما بازهم پول نقد می‌دهند یا ماسک نزده، کنار کابین راننده شروع به درد دل کردن می‌کنند. تعداد زیادی از همکاران ما کرونا گرفته‌اند و برخی هایشان فوت کرده‌اند، کسی شرایط ما را درک نمی‌کند. ساعت‌های طولانی در خیابان بودن واقعاً طاقت فرساست. ماسک و دستکش داریم، کابین‌ها هم روزی چند مرتبه ضدعفونی می‌شوند، اما مردم این روزها شوخی گرفته‌اند و تذکر هم که می‌دهیم، بحث و دعوا راه می‌اندازند. هفته پیش کسی را بدون ماسک راه نمی‌دادیم، اما آنقدر التماس و خواهش و بد و بیراه می‌گفتند که دیگر نمی‌شود هر روز جنگ اعصاب هم داشته باشیم.»
وضعیت تاکسی‌ها سفید است
تا چند روز دیگر مصوبه افزایش 25 درصدی کرایه تاکسی‌ها اجرا می‌شود. اما همین حالا هم افزایش خودسرانه کرایه‌ها داد مسافران تاکسی را در آورده است، نرخ پایین تاکسی‌های اینترنتی اگرچه قاپ مسافران همیشگی تاکسی‌های خطی و گردشی را ربوده، اما برای رانندگان به یک نقطه ضعف بزرگ تبدیل شده است. البته تاکسی نسبت به دیگر وسایل حمل‌ونقل در روز‌های کرونایی وضعیت بهتری دارد که می‌توان به نوعی آن را سفید نامید. هادی امینی کارمند بانک می‌گوید: خوشبختانه تاکسی‌ها به مراتب به لحاظ بهداشتی و ایمنی شرایط بهتری دارند بیشتر مسافران هم ماسک و دستکش دارند و هم با فاصله در تاکسی می‌نشینند.
رمضان میرمحسنی، راننده تاکسی بازار تهران تا میدان انقلاب است. با کاور مخصوصی دور صندلی اش را پوشانده، ماسک نزده، اما ژل ضدعفونی دارد. امروز به‌خاطر تغییر ساعات کاری، بر خلاف روزهای گذشته با ازدحام مسافران روبه‌رو شده، دلش به هفته آینده خوش است که ظاهراً قراراست طرح ترافیک بر گردد. مسافران او البته چندان راضی به‌نظر نمی‌رسند. می‌گویند کرایه‌ای که قبلاً 3 تومن بوده را با آنها 6 تومن طی کرده و کسی هم حق اعتراض ندارد. مسافران هر سه نفر ماسک زده و دستکش دارند. نگرانی‌شان از افزایش چند باره کرایه هاست.
آقای مروتی درحال اسکن کد راننده با تلفن همراهش است. از اینکه دستش به پول نقد آلوده نمی‌شود راضی است، اما می‌گوید که این اتفاق نه در همه تاکسی‌ها که بیشتر در مسیرهای طولانی می‌افتد و اغلب مسافربرهای شخصی نه تنها 3 نفر را عقب سوار می‌کنند که کرایه نقد هم می‌گیرند و با همان دست صورتشان را لمس می‌کنند و کسی هم نمی‌تواند اعتراض کند. راننده، می‌گوید که سال گذشته 4 مسافر می‌برده 10 هزار تومن اما حالا با 3 مسافر دخلش به 9 هزار تومن هم نمی‌رسد. مسیرها شلوغ شده و ترافیک مصرف بنزین روزانه‌اش را می‌بلعد. فقط بیمه شخص ثالت ماشین 25 درصد گران شده است.

ماجرای یک غفلت تاریخی
چرا بیماری‌های همه‎گیر در ادبیات ما مورد غفلت است؟

دکتر احمد خاتمی رئیس دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی دانشگاه شهید بهشتی
توجه ادبا و شعرا به موضوعات اجتماعی از جمله حوادث و بلایای طبیعی، جنگ‌ها و مشکلاتی که در طول تاریخ برای مردم پیش‌آمده، امری واضح است. اگر حوادث و بلایای طبیعی را به دو دسته بیماری‌های واگیردار یا همه‌گیر و حوادث دیگری مانند، سیل، زلزله و... تقسیم کنیم، درخواهیم یافت که شعرا و ادبای ما بیشتر توجه‌شان به سیل و زلزله و تبعات آن بوده و اصولاً به بیماری‌های واگیردار چندان توجهی نداشته‌اند. این، خود مسأله‌ای است که باید درباره آن تحقیق شود که چرا چنین روندی را در ادبیات پیش گرفتیم؟ آیا بیماری‎های همه‎گیر برای ادبا و شعرای ما، مانند سیل و زلزله محسوس نبوده است؟ یا چه عوامل دیگری در این امر تأثیرگذار بودند؟
 تا آنجا که من یافتم ما تنها دو اثر اختصاصی داریم (البته در ادبیات کلاسیک) که به این دسته از بیماری‎ها پرداخته‎اند؛ یکی مثنوی نسبتاً طولانی از حکیم کاشانی، شاعر مشهور روزگار صفوی، که درباره قحطی و خشکسالی و بیماری وبا سروده شده است و دیگری سفرنامه «عتبات عالیات» شجاع‌السلطنه است که به‌هنگام وبای مشهور دوره قاجار به عراق رفته و گزارش دقیق و تقریباً روز به‌روز از ماجرای وبا در مرز میان ایران و عراق را در بر می‌گیرد. بنابراین، ادبیات به معنای خاص آن، پیشینه‎ای از بیماری‎های واگیردار را در خود جای نداده و این جای سؤال و البته تأسف است.
اگر ادبیات را گسترده‎تر ببینیم و به‌عنوان مثال متون تاریخی و سفرنامه‎نویسی و... را هم جزو ادبیات تلقی کنیم آن وقت منابع قابل‎توجهی هم در سفرنامه‎ها و هم در متون تاریخی داریم. بنابراین، در دسته‎ای از منابع ادبی، پیشینه این نوع بیماری‌ها به دوره ایران‎باستان نیز می‌رسد و بخشی از منابع به وقوع این نوع بیماری‎های همه‌گیر در دوره ساسانی اشاره می‎کنند؛ البته منابع باستان‌شناسی، سابقه این نوع بیماری‎ها را به خیلی پیش‌تر و به سه هزار سال پیش می‎کشانند.
در ادبیات جهان گزارش‎دهی بهتر است؛ علاوه بر اینکه آنان بویژه در سفرنامه‎های فراوانی که از ایران دارند، دقت و توجه بیشتری کرده‎اند و فقط به‌گزارش بیماری و تلفات آن نپرداخته ‏اند؛ به‌عنوان مثال اشاره می‌کنند که چرا در فلان منطقه، یک بیماری رایج می‌شود و مناطق دیگر مبتلا نمی‌شوند و بعد نتیجه می‎گیرند که مثلاً در مناطق گرمسیر این بیماری کمتر است یا بیشتر؟ یا به کیفیت بهداشت عمومی، چگونگی شست‌وشوی رخت و ظروف در کنار جوی‎های آب و... در هر منطقه می‎پردازند.
 بنابراین، لازم است رساله‎ها و پایان‎نامه‎هایی تدوین شود که در آن تحقیق کنند که چرا متون ادبی به مسائل مربوط به بیماری‎ها نپرداخته‎اند در حالی که به حوادث طبیعی دیگر توجه داشته‎اند و چرا نویسندگان ما در سفرنامه‎های خود یا کتاب‎های تاریخی به دقت شرق‎شناسان و مورخان غربی در جزئیات ورود پیدا نکردند و از چرایی و چگونگی وقوع بیماری‎ها سؤال نکرده‌اند تا نتایج آن را برای نویسندگان و شاعران امروز ما اعلام کنند.
البته وضع برخورد شاعران و نویسندگان معاصر با این نوع بیماری‎ها متفاوت است و حضور بعضی از شاعران درد آشنا و نویسندگان، داستان‎نویسان و نمایشنامه‎نویسان معاصر سبب شده است که آنان به این مسائل هم بپردازند؛ هرچند اهمیت گزارش ‎نویسندگان و شاعران گذشته به‌لحاظ اطلاعات پزشکی و عوامل آن و تاریخ‎مند کردن آنها حائز اهمیت بیشتری است.
از وضع گذشته باید عبرت گرفت و امروز شاعران و ادبای ما باید بخوبی از مسأله کرونا استفاده کنند تا گزارش ها و آثار قابل ‎تأملی را برای آیندگان و تاریخ این سرزمین ثبت کنند. اما امروز نباید کرونا را یک مسأله ملی تلقی کنیم؛ کرونا یک مسأله جهانی است. بنابراین تولیدات ما در حوزه ادبیات باید به گونه‌ای باشد که در برابر ادبیات جهان قابل عرضه باشد.
 شتاب‎زدگی در نوشتن درباره کرونا که هنوز در جریان است به‌همان اندازه مضر است که ننوشتن یا بد نوشتن درباره آن. لازم است با احتیاط، ذوق و هنرمندی کامل به‌طرح مباحث خاص کرونا از جهات گوناگون پرداخته شود و چشم‎اندازهای قابل استفاده از آن برای آیندگان روشن
شود.

سهم ادبیات در مواجهه با‎ کرونا
پدران‏‌مان نسخه‎ای از «ادبیات بحران» برای ما به یادگار نگذاشتند

دکتر بهمن نامورمطلق
استاد دانشگاه شهید بهشتی
 وقتی رخداد یا ابر رخدادی همچون کرونا پیش می‌آید نهادها، حوزه‌ها و رشته‌های مختلف هر یک باید از زاویه‌ دید خود به آن بپردازند. چنین رخدادهایی محکی است برای اینکه بررسی کنیم «دانش‌ها» و «دانشگاه‌ها»ی ما تا چه میزان در شرایط بحرانی کارآمد و پاسخگو هستند؟ پزشکی، ادبیات، فلسفه، جامعه‎شناسی، روانشناسی، هنر و... هریک چگونه به بحران ایجاد شده می‎پردازند و برای برون‎رفت و مواجهه با آن چه راه‏‌حل‎هایی ارائه می‎کنند؟ چراکه مردم با شیوع کرونا با ابعاد مختلفی از بحران؛ اعم از بحران جسمی، فکری، اجتماعی، اقتصادی، عاطفی، احساسی و... مواجه ‎می‎شوند.
اما «ادبیات» چگونه می‌تواند در مواجهه با بحران کرونا راهگشا باشد؟ یکی از مهم‌ترین کارها، سرگرم کردن مردم در زمان قرنطینه است تا فشار بر آنان کمتر شود. علاوه بر اینکه ادبیات می‎تواند به‌عنوان یک پناهگاه عمل کند و تجربه نسل‌های دیگر را که در شرایط مشابهی بودند در اختیار مردم بگذارد تا هوشیارتر شوند و بدانند چگونه باید با بحران‌های اینچنینی مواجه شوند. به‌همین دلیل بود که در زمان قرنطینه‌ بسیاری به مطالعه روی آوردند و گروه‎های مرجع، از طریق رسانه‎ها، کتاب‎هایی را برای مطالعه معرفی ‌کردند. برخی از اهالی ادبیات آثاری را معرفی کردند که بتواند مردم را از فضای کرونایی دور کند. اما عده‌ای دیگر، برعکس معتقد بودند که اتفاقاً باید آمادگی بیشتری در مردم برای مواجهه با بحران کرونا ایجاد کنیم؛ پس بهتر است کتاب‎هایی مرتبط با بیماری‎های همه‎گیر به مردم پیشنهاد شود؛ کتاب‎هایی چون «طاعون» آلبر کامو، «عشق در سال‌های وبا» گابریل گارسیا مارکز و...
ادبیات در مواجهه با بحران کرونا، دو نوع برخورد داشت؛ یک برخورد گفتمانی و یک برخورد غیرگفتمانی. در «برخورد گفتمانی» بر ضرورت خواندن آثاری که به‌طور مشخص تداعی‌گر وضعیت‎های بحرانی همچون بیماری‎های فراگیردار بود و در «برخورد غیرگفتمانی» بر بی‎توجهی و فراموشی بحران کرونا تأکید شد.
اما پرسش اصلی اینجا است که اگر بخواهیم کتاب‌های مرتبط با قرنطینه و بیماری‌های واگیردار را معرفی کنیم، چند کتاب ایرانی می‌توانیم برشماریم؟ واقعیت این است خلأ بزرگی که ما در عرصه‌ ادبیات داریم، نبود آثاری پیرامون بحران‏‌های همه‏‌گیری چون کرونا است. جوامع آماده‎تر جوامعی هستند که حافظه‌ ادبی در خصوص بیماری‌های واگیردار دارند. از این جهت می‌توانیم دو نوع جامعه را از هم تفکیک کنیم؛ جوامعی که دارای حافظه‌ ادبی پیرامون بیماری‌های واگیر هستند و جوامعی که دائماً در حال به تصویر کشیدن جهان خیالی‎اند که ربطی به جهان واقعی ندارد. جوامعی که در خصوص بیماری‌های واگیردار از یک حافظه ادبی قوی برخوردارند، در مواجهه با کرونا نیز آمادگی بیشتری خواهند داشت؛ شخصیت‎هایی که در این رمان‎ها و داستان‌ها وجود دارند کمک می‌کنند تا افراد بتوانند با آنان همذات‎پنداری کرده و ببینند رفتارشان شبیه رفتار قهرمان داستان است یا ضد قهرمان؟
داستان‌ها به ما این امکان را می‌دهند که بتوانیم خود و دیگران را در موقعیت‎های مختلف بهتر بشناسیم و در مواقع بحرانی مواجهه آگاهانه‎تری داشته باشیم. اکثر داستان‎ها و متون ادبی که در زمینه ادبیات بحران و قرنطینه وجود دارد، متعلق به جوامع غربی و با ویژگی‌های غربی است. اما قهرمان داستان ایرانی و بومی در شرایط بحران و قرنطینه چه کسی است؟ قهرمان و ضد قهرمان کیست؟ واقعیت این است که متأسفانه ما نسخه‌ بومی خودمان را از ادبیات بیماری، بحران و فاجعه نداریم که بخواهیم مردم‎مان را به خواندن آنها تشویق کنیم و آنان هم بتوانند با آن قهرمان‎ها، همذات‎پنداری کنند.
خواندن آثار ادبی غیرایرانی بد نیست اما نخواندن آثار ایرانی بد است. این خلأ را باید ادبا، شعرا و هنرمندان ما رفع کنند تا ما هم نسخه‌های خودمان را داشته باشیم. ما نسخه‌ خودمان را در قرنطینه‎هایمان نداشتیم، برای اینکه پدرانمان آثاری پیرامون «ادبیات بحران» برای ما به یادگار نگذاشتند. امیدوارم که حداقل برای آیندگان، ما بتوانیم نسخه‌های بومی از ادبیات بحران و ادبیات بیماری داشته باشیم؛ کما اینکه نسخه‎های بومی، ما را از آثار جهانی هم بی‎نیاز نخواهد کرد.
ما یک ادبیات متعهد داریم یک ادبیات غیرمتعهد. من خود به «ادبیات متعهد» باور دارم و معتقدم اگر ادبیات در شرایط بحرانی همچون بحران کرونا، به کمک مردم نیاید هیچ فایده‌ای ندارد. نه تنها ادبیات بلکه رشته‌های گوناگون اگر در چنین شرایطی به داد مردم نرسند، به درد مردم نمی‌خورد. ما باید یکبار دیگر جهان معرفتی و صورت‌بندی معرفتی خود را در چگونگی مواجهه‌ با بحران‎ها بازنگری کنیم و روی رشته‎ها و دانش‎هایی سرمایه‎گذاری کنیم که در مواقع بحران می‌توانند به درد مردم بخورند. از این‌رو «ادبیات متعهد» ادبیاتی است که به مسائل، رنج‌ها و دردهای مردم توجه دارد و خود را مسئول می‌داند و در بحران‌ها ورود می‏‌کند.

نقش مورخان در فهم و مدیریت بحران کرونا
رسالت مورخ وارد کردن تجربه‎های زیسته گذشتگان به شعور اکنونیان است

دکتر داریوش رحمانیان
استاد تاریخ دانشگاه تهران
از ابعاد گوناگون می‎توان تاریخ بیماری‎های همه‏‌گیر را مورد مطالعه قرار داد، واقعیت این است که تاریخ بیماری‎های فراگیر عرصه بسیار وسیع و پیچیده‎ای است و به یک معنا عرصه‎ای برای کارهای میان‌رشته‎ای و
چند رشته‎ای است. گزارش‏‌های ساده‎ای که برخی از اهالی تاریخ و دیگر علمای علوم‎انسانی ارائه می‎کنند، به‌طور مسلم کفایت نمی‎کند و تحلیل موضوعاتی چون «پیشینه بیماری‎های فراگیر» نیازمند تجهیزات ویژه نظری و مفهومی است.
از دوران قدیم، بشر با انواع بیماری‎های همه‎گیر و در رأس آنها طاعون درگیر بوده است؛ از یونان و روم باستان گرفته تا عصر جدید که بالاخره در اواخر قرن نوزدهم علت آن کشف و مهار شد. این پدیده در تاریخ، تأثیرات پر رنگ سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی داشته است.
در انواع و اقسام متون قدیم، از جمله متون کلامی، فلسفی و عرفانی به‌تاریخ سیاسی بیماری‎های همه‎گیر اشاره شده است و نقش آنها در جنگ ها و صلح‎ها، دیپلماسی، سیاست داخلی و مناسبات مردم با حکومت محل تأمل قرار می‎گیرد.
به‌طور معمول بیماری‎های همه‎گیر بویژه طاعون نقش پررنگی در روند «جنگ‎های پلوپونزی» داشته است و ما در متون قدیمی نیز این تأثیرگذاری بر جنگ‎ها و مناسبات سیاسی را می‎بینیم. مورخی که بخواهد تاریخ سیاسی را مطالعه کند و از منظر سیاسی تأثیرات این پدیده را بررسی نماید، نمی‎تواند به تأثیرات قابل‎توجه و بارز بیمارهای همه‎گیر به‌عنوان یک عامل و علت بی‎توجه بماند.
در تاریخ مناسبات ایران و روم هم، در جنگ و جدال‎ها چندین بار تأثیرگذاری شیوع بیماری‎های همه‎گیر و بویژه طاعون، در توقف و تغییر شکل جنگ و عقب‎نشینی جنگ‎ها نقش داشته است. بنابراین، اگر پژوهشی در زمینه تاریخ سیاسی در دست داشته باشیم، بررسی بیماری‎های همه‎گیر از اوجب واجبات است.
در مواقعی که بحران‎هایی همچون بیماری‎های همه‎گیر افزایش پیدا می‎کند، روایت و تبیین‎های آخرالزمانی برجسته می‌شود؛ به‌عبارتی، تلقی بیماری به مثابه یک بلای آسمانی که نشانه‎ای از قهر الهی است، برجسته می‎شود، در این وضعیت، انسان به نوعی تبیین دینی از وضعیت گرایش پیدا می‎کند. اما نکته‎ دیگر این است که در روزگار قاجاریه ما با وباهای پی‎درپی مواجه بودیم البته در کنار وبا مردم با مصیبت‌هایی همچون خشکسالی و قحطی نیز دست به گریبان بودند. ما در اواسط دوره ناصری بواسطه قحطی‎های پی‌درپی، وبا و بیمارهای متعدد دیگر آنگونه که برخی از محققان برآورد کرده‎اند، جمعیت کشور به بیش از نصف تنزل پیدا کرد؛ یعنی مثلاً اگر در آن دوره جمعیت حدود 8 میلیون نفر بوده است، به گواه برخی محققان به حدود 4 میلیون نفر کاهش یافت. نکته جالب توجه در این باره این است که منشأ شیوع مکرر بیمارهای همه‎گیر همچون وبا، در آن دوره‏‌ها، عدم رعایت مسائل بهداشتی و استفاده از آب‏‌های آلوده بوده است. اگر به سفرنامه‏‌های اروپاییانی مراجعه کنیم که در دوره قاجاریه به ایران آمده‎اند، در خواهیم یافت که از نظر آنان ایرانی‎ها در استفاده از آب‎های روان بسیار بی‎محابا عمل می‎کنند و دلیل این امر را برداشت غلط از برخی آموزه‎های فقهی عنوان کرده‎اند که تصور بر این است که آب روان پاک است و هر جایی که آب روان دیده شد، می‎توان از آن استفاده کرد و این باعث توجه و حیرت فراوان سفرنامه‎نویسان شده بود.
از این رو، یکی از نکته‎های مهم در گزارش تاریخی بیماری‎های همه‎گیر بررسی ریشه‎های پیدایی این بیماری‎ها است و باید آنها را آنالیز کرد. رسالت مورخ وارد کردن تجربه‎های زیسته گذشتگان به شعور اکنونیان است.
در بحرانی که این روزها با آن دست به گریبان هستیم، دانش پزشکی در جای خود، اما علمای علوم دیگر بویژه علوم انسانی، انسان‌شناسان، جامعه‎شناسان، روان‌شناسان، زبان‌شناسان و... باید به میدان آمده و به مدیریت هر چه بهتر بحران کرونا کمک کنند. مدیریت این بحران در گرو هر چه روشن‎تر فهمیدن ریشه‎ها و بنیادهای علت وقوع آن است. البته می‎پذیریم برای نوشتن تاریخ کرونا باید مدت زمانی بگذرد؛ اسناد و شواهد روشن و دسته‎بندی شود و در اختیار مورخان قرار گیرد؛ آزادی برای گفتن، نوشتن و فهمیدن فراهم شود و سانسوری اعمال نشود. اما این تنها یک روی سکه است، تأمل و تعمق در مورد حوادث تاریخی نیازمند کاری میان‎رشته‎ای و چند رشته‎ای است و در نتیجه با همکاری مجموعه علوم محقق می‎شود. مطالعه تاریخ و فهم آن، می‎تواند ابعادی از بحران کنونی را برای ما روشن کند، که از رشته‎های دیگر برنمی‎آید. ضمن اینکه گزارش‎هایی که از این واقعه از رهگذر روایت‎های مورخان ارائه می‎شود با روایت یک جامعه‎شناس، انسان‌شناس، روزنامه‎نگار و... تفاوت دارد، جنس، ابعاد و نوع روایت‎های مورخانه متفاوت است و آیندگان به چنین روایت‎هایی نیاز دارند. هر چه بیشتر پیش می‎رود، درمی‎یابیم که ضعف‎های رشته‎های تاریخ چقدر می‎تواند هزینه آفرین باشد زیرا در مواقعی که بحران‎های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و حتی بیماری‎های فراگیر رخ می‎دهد، شایعه رواج می‏یابد.

افزایش بارندگی‌های سال آبی 98-99 بر خلاف دوره قبل، کشاورزی را دچار سیل‌زدگی نکرد و با کاهش خسارت‌های ناشی از سیلاب، به واسطه بارش‌های مناسب، امسال افزایش 3 میلیون تنی تولیدات کشاورزی پیش‌بینی شده است. بارش‌ها شرایط مطلوبی در بیشتر استان‌های خشک و نیمه خشک، ایجاد کرده که افزایش تولید در این استان‌ها را رقم خواهد زد. از حدود 18 میلیون هکتار اراضی کشاورزی کشور 12 میلیون هکتار آن اراضی دیم است که افزایش بارندگی بر افزایش تولیدات در این اراضی تأثیر چشمگیری دارد.
تأثیر پراکنش
متولیان بخش کشاورزی، تأثیر بارش‌ها در این بخش را بیشتر به‌خاطر پراکنش بارش‌ها می‌دانند. به‌گفته آنان امسال بارش‌ها در استان‌های خشک مناطق مرکزی، جنوبی، شرق و جنوب شرقی وضعیت مناسبی دارد. به این ترتیب کشت دیم در این مناطق روند مطلوبی را طی کرده است.
به‌عنوان مثال کشت دیم گندم، امسال از نظر پرباری خوشه، مانند کشت آبی است. تأثیر افزایش بارندگی در مناطق خشک بیشتر از مناطق دیگر است. با توجه به اینکه بیشتر عرصه‌های کشاورزی در ایران را زمین‌های دیم تشکیل می‌دهد، بارندگی تأثیر زیادی بر کشت این مناطق دارد. برای مثال در استان فارس، امسال متوسط بارش بیش از 2 برابر است.این استان که یکی از قطب‌های کشاورزی در کشور است، امسال مانند سال گذشته وضعیت مطلوبی در افزایش تولید بخصوص افزایش تولید گندم را دارد.
بارش‌ها همچنین تولید برنج به‌عنوان یکی از کالاهای استراتژیک را افزایش داد. افزایش بارش‌ها باعث شد که مجوز کشت برنج برای استان‌های دیگر به غیر از استان‌های شمالی هم صادر شود. در چند سال گذشته به‌دلیل خشکسالی، برنج فقط در استان‌های شمالی مجوز کشت داشت. اما با افزایش بارش، خوزستان بعد از استان‌های شمالی بیشترین تولید برنج را داشت و به همین دلیل سال گذشته تولید برنج در کشور به بیش از 2 میلیون تن رسید و به مرز خودکفایی در تولید این کالای استراتژیک رسیدیم.
گندم در صدر تولید
اسماعیل اسفندیاری‌پور، مجری طرح گندم وزارت جهاد کشاورزی، در گفت‌و‌گو با «ایران» بارش‌ها را هم از نظر میزان و هم از نظر پراکنش مناسب ارزیابی کرد و گفت: بارش‌ها امسال نسبت به سال گذشته 5 درصد کاهش را نشان می‌دهد اما نسبت به بلندمدت، 32 درصد افزایش بارش در کشور ثبت شده است.
او تأکید کرد: امسال جزو سال‌های خوب تولید گندم در کشور است. برداشت گندم در 8 استان شروع شده و تا امروز یک میلیون و 330 هزار تن گندم تولیدی تحویل سیلو‌ها شده است. به‌گفته اسفندیاری‌پور، برداشت گندم فعلاً در استان‌های گرمسیر شروع شده و گندم در استان‌های سردسیر و اقلیم سرد و معتدل در مرحله تکمیل دانه است. برداشت گندم تا اوایل شهریور ادامه دارد و پیش‌بینی ما برداشت بیش از 14 میلیون تن گندم است.
میزان کشت دیم گندم در کشور دو سوم و میزان کشت آبی آن یک سوم است. به این ترتیب افزایش بارندگی، بر افزایش تولید گندم بسیار مؤثر است و آن‌طور که مجری طرح گندم وزارت جهاد کشاورزی اظهار داشت: تأثیر آب باران بر افزایش تولید بسیار زیاد است و هیچ آبی جای آب باران را برای افزایش تولید نمی‌گیرد. به‌گفته اسفندیاری‌پور امسال در استان فارس میزان متوسط بارش به بیش از 400 میلیمتر رسیده در حالی که این میزان سال گذشته 251 میلیمتر بود.
بنابراین با بارش در مناطق خشک و نیمه خشک، باید در انتظار افزایش تولید در زمین‌های دیم و در نتیجه به‌طور کلی در انتظار افزایش تولید باشیم. از آنجایی که خشکسالی‌های 20 سال گذشته سبب شوری خاک کشاورزی شده است بارندگی‌های امسال سبب شد اراضی تا حد زیادی شسته شده و از شوری آن کاسته شود و تولید افزایش یابد. در واقع بارش‌ها هم در مناطق دیمزار و هم در مناطق آبی اتفاق افتاده و باعث می‌شود که تولید در این مناطق افزایش قابل توجهی داشته باشد.
رونق روستاها
در سال‌های اخیر مهاجرت از روستا به شهر، به‌خاطر خشکسالی افزایش داشت. حتی برخی روستا‌ها در مناطق کویری و خشک خالی از سکنه شد. از طرف دیگر تخلیه روستاها در مناطق مرزی، امنیت را به مخاطره انداخت. اما در چند سال اخیر، به‌خاطر بارش‌های مناسب، مهاجرت معکوس روند مناسب دارد.
مجتبی پالوج، عضو مرکز پژوهش‌های اقتصاد کشاورزی در گفت‌و‌گو با «ایران»اظهارداشت: تلقی ما از میزان بارندگی این است با بارش‌های مناسب امسال، در کشت دیم افزایش تولید داریم. از طرف دیگر منابع آبی هم ذخیره خوبی دارد. ما در انتظار باران مؤثر در بیست روز آینده هستیم تا کشت ما آخرین باران را هم دریافت کند. بر اساس آمارهای بارشی، نسبت به سال قبل پراکنش مناسب‌تر بوده و خشکسالی نداریم.
پالوج با اشاره به پراکنش بارش‌ها افزود: قطعاً امسال افزایش تولید داریم. پیش‌بینی ما بر اساس برآورد اولیه افزایش تولید 3 میلیون تنی است. کشت‌هایی مثل گندم، جو و به احتمال زیاد کلزا و دانه‌های روغنی افزایش تولید دارد. اما در عین حال که بارندگی برای امسال مناسب بود، نمی‌خواهیم منابع آبی را بی‌محابا مصرف کنیم. کنترل‌های مربوط به حفظ ذخایر و ذخیره‌سازی آب و تقویت منابع زیرزمینی را هم داریم. عملیات آبخیزداری گسترده‌ای در کشور شروع شده است، برای نفوذ آب در سفره‌های زیرزمینی و پخش سیلات هم اتفاقات خوبی در حال رخ دادن است. سفره‌های زیرزمینی تقویت می‌شود و برنامه‌های متـــــــــعددی برای ذخیره‌سازی آب‌های زیرزمینی داریم. با تقویت سفره‌های زیرزمینی برای سال‌های آینده می‌توان برنــــــــــــامه‌ریزی مناسب‌تری برای تولید در کشور انجام داد.
عضو مرکز پژوهش‌های اقتصاد کشاورزی همچنین افزایش بارش‌ها را عامل تقویت معیشت روستاییان عنوان کرد و گفت: تأمین معیشت روستاییان، بیشتر از کشاورزی است، تولید که باشد زندگی روستاییان هم رونق دارد و معیشت‌شان می‌گذرد. چون در روستا عمده تولید از کشاورزی است بنابراین، وقتی افزایش تولید داریم توسعه روستایی را هم داریم. توسعه کشاورزی و توسعه روستایی دو روی یک سکه هستند، کشاورزی که رونق داشته باشد درآمد روستاییان بیشتر می‌شود و رفاه محقق می‌شود به این جهت رونق روستا و کاهش مهاجرت را هم خواهیم داشت. او خاطرنشان کرد: به‌طور تقریبی می‌توان گفت اقتصاد روستاها بر پایه کشاورزی است و درآمد بیش از 90 درصد روستاییان نیز از محل کشاورزی و دامداری تأمین می‌شود این در حالی است که خشکسالی‌های گذشته باغ ‌ها، قنات‌ها، چاه ‌های کشاورزی را خشکاند و دام‌ها هم از آسیب آن در امان نمانده و روزبه‌روز کشاورزان به مشاغل کاذب و مهاجرت روی می‌آوردند.

برش
       کاهش تهدید کرونا با افزایش بارش‌ها

احمدعلی کیخا، رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس، نیز در گفت‌و‌گو با «ایران» با اشاره به تأثیر افزایش بارش‌ها بر افزایش تولید، مهم‌ترین اثر افزایش تولید را کاهش مخاطرات ناشی از کرونا و تحریم بر بخش کشاورزی دانست.
کیخا خاطرنشان کرد: تاکنون متوسط بارش‌ها در کشور حدود 302 میلیمتر است که نسبت به سال گذشته 7 درصد کاهشی است اما نسبت به میانگین بلند مدت، بارش‌ها افزایشی است. رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس نیز به پراکنش بارش‌ها اشاره کرد و گفت: نکته مهم در بارندگی امسال، پراکنش تقریباً یکسان و مناسب بارش‌ها است که بویژه در مناطق کویری و خشک کشور، وضعیت مناسبی از نظر تأثیر بر رشد کشاورزی دارد. سال‌های گذشته بارش‌های کم و بدموقع خسارت‌های زیادی به بخش کشاورزی وارد می‌کرد اما امسال این بارش‌ها افزون بر رونق کشاورزی باعث سرریز شدن سدها و سازه‌های آبخیزداری برخی استان‌ها شده است.
 کیخا اما به این موضوع هم اشاره کرد که نباید بارش‌ها را به معنی پایان خشکسالی و پایان مشکلات کم آبی در کشور تلقی کنیم. او گفت: درست است که بارش افزایشی است اما خشکسالی مستمر باعث شده که مشکلات مربوط به‌کم آبی همچنان در کشور پابرجا باشد. وی تأکید کرد: هر چقدر هم که بارندگی داشته باشیم وضعیت سفره‌های آب زیرزمینی به روند قبلی برنمی‌گردد تقاضا داریم مردم و کشاورزان مانند گذشته صرفه‌جویی را در دستور خود قرار دهند.
کیخا افزود: اما افزایش تولید و بارندگی امسال بسیار برای کشور اهمیت دارد. با شیوع کرونا بسیاری از تولیدات کاهشی شده اما تولیدات کشاورزی که تأمین امنیت غذایی را به‌دنبال دارد افزایش یافته است که در شرایط کنونی بسیار حائز اهمیت است.
رئیس کمیسیون کشاورزی همچنین به مدیریت بارش‌ها اشاره کرد و گفت: امسال با مدیریت بارش‌ها با طرح‌هایی مانند آبخیزداری و آبخوان‌داری، کمترین خسارت ناشی از سیل بر کشاورزی و تولید تحمیل شد. برای مثال در استان‌های هرمزگان، سیستان و بلوچستان، کرمان و یزد امسال با افزایش بارش اما خسارتی از نظر سیلاب‌ها بر میزان تولید کشاورزی نداشتیم بلکه تولید در این مناطق افزایش هم داشت. کیخا گفت: بارندگی باعث افزایش بهره‌وری و عملکرد بهتر دیمزارها شده و اگر اتفاق دیگری رخ ندهد وضعیت خیلی بهتر از گذشته است. تالاب‌ها، سدها، قنات‌ها و جلگه‌ها پر آب شده‌اند و مناطق مستعدی بودند که به‌خاطر کمبود آب، کشاورزی در آنها متوقف شده بود با این بارندگی‌ها کشاورزی در آنجا احیا می‌شود.

‌وصال روحانی/ تا به‌حال این یک اتهام زنی کلی و البته واقعی بود که مقاماتی در عربستان در ماجرای 11 سپتامبر نقش وسیعی داشته و حتی کارگردان و مجری اصلی این حرکت تروریستی کم سابقه بوده‌اند اما برای اولین بار به‌خاطر گاف یکی از کارمندان اف‌بی‌آی نام و هویت یک تبعه عربستان که مقام دولتی هم داشته در این ارتباط افشا و بیان شده است.
به‌گزارش روزنامه اینترنتی «هافینگتون پست»، یک مقام ارشد اف‌بی‌آی پس‌از شکایت خانواده‌های شماری از قربانیان 11 سپتامبر به دادگاه در خصوص واقعه مذکور و غرامتی که در این باب طلب کرده‌اند، اسنادی را افشا و تصریح کرده‌ است که ارتباط بین سفارت سعودی‌ها در لندن و گروه هواپیماربایانی که هواپیمایی را به‌عمارت برج دوقلوی امریکا کوبیدند و فاجعه آفریدند، دور از هر تردیدی‌ است. این اسناد از «مساعد احمد الجراح»، وابسته فرهنگی آن زمان سفارت عربستان در واشنگتن نام برده و تصریح کرده است، این مقام با اعضای گروه القاعده که واقعه 11 سپتامبر را آفریدند، ارتباط آشکار داشته است. برخی می‌گویند هنوز برخی ابهام‌ها پابرجاست اما این روشن‌ترین سند است که نشان می‌دهد عربستان خط‌‌ دهنده اصلی ماجرایی بوده است که نیویورک را به‌خاک و خون کشید و یک موج وحشت عمومی را در جهان پایه‌گذاری کرد.
با‌این حال اولین حاصل این افشاگری جدید این‌ است که خانواده‌های قربانیان واقعه مزبور بیش از پیش به امریکا شک کرده و مطمئن شده‌اند که این کشور به‌سبب ارتباط نزدیک همیشگی‌اش با سعودی‌ها همچنان مشغول پنهان کاری است تا جزئیات بیشتری از نقش‌بارز عربستان در این کشتار عمومی افشا نشود. برت ایگلسون سخنگوی خانواده‌های خسران دیده در واقعه 11 سپتامبر دیروز گفت: «از ابتدا هم می‌دانستیم دولت امریکا مایل به روشدن نام‌ها نیست و حتی این افشاگری جدید هم قدم و نشانه‌ای از تغییر جدی در این روند نیست. ما از قبل هم می‌دانستیم فرماندهی عملیات 11 سپتامبر با عربستان بوده است.»
اف‌بی‌آی و مقام‌های قوه‌ قضائیه امریکا از بیان توضیحات بیشتر درباره هویت فرد افشا شده سرباز زده‌اند و حتی حاضر نیستند بگویند چرا و چگونه نام این مأمور و «رابط» عربستانی لو رفته است. ویلیام بار دادستان کل امریکا و ریچارد گر‌نل، مدیر اجرایی سازمان اخبار و اطلاعات امریکا می‌گویند افشا و اعلام رسمی نام مقام سعودی لو رفته این ضرر را در بر دارد که همکاران وی را وحشت‌زده و وادار به فرار خواهد کرد و از این طریق چرخه کشف و بازداشت سایر بانیان 11 سپتامبر را متوقف خواهد کرد. آنچه قطعی می‌نماید، این است که پست و شغل جیل سان برون، مقام افشاگر اف‌بی‌آی که هویت عضو پیشین سفارت عربستان در واشنگتن را کشف کرده، در سلسله مراتب سازمانی‌اش معاون بخش عملیات ضد تروریستی ذکر شده است. دولت امریکا معتقد است اگر هویت فرد سعودی مورد بحث رسماً اعلام شود، این خطر جدی وجود دارد که در موارد و نمونه‌های بعدی سایر کشورها از هرگونه همکاری اطلاعاتی و سیاسی با امریکا سرباز بزنند و بسیاری از ارتباط‌‌ها و دستاوردهای مهم از این طریق از دست بروند. با وجود این مطبوعات امریکا دیروز اطلاعاتی درباره «مساعد احمدالجراح» اعلام کردند که او به‌عنوان وابسته فرهنگی سفارت، نفوذ چندانی نداشته است. او از سال 2000 در این سفارتخانه مشغول کار شد و وظیفه داشت نوع کار و تأثیرگذاری وابستگان سفارت و همچنین افراد شاغل در مساجد و مراکز اسلامی وابسته به سعودی‌ها در سطح امریکا را رصد و آنها را ارزیابی کند. او گزارش‌هایش در این زمینه را به سفیر کل عربستان در امریکا ارائه می‌داد ولی مدتها است که از انظار دورمانده و کسی از جایگاه و پست فعلی او خبری ندارد، به این ترتیب افشاگری تازه درباره نقش سعودی‌ها در واقعه 11 سپتامبر هرچند قدمی رو به جلو و روشن‌کننده ارتباطات عجیب امریکا و عربستان و صلح و جنگ همزمان آنها با یکدیگر است اما هرگز خواسته‌های آسیب‌دیدگان این واقعه را که مجازات شدید بانیان 11 سپتامبر است برآورده نمی‌کند.

احسان بداغی
خبرنگار پارلمانی
مناقشه منتهی شده به برکناری وزیر «صمت» دو روایت داشت؛ یکی روایت وزیر برکنار شده و دیگری روایت روابط عمومی دفتر رئیس جمهوری. همه چیز به تشکیل وزارت بازرگانی بر می‌گردد، وزارتخانه‌ای که احیای آن تنها با تفکیک وزارت صمت ممکن بود و دولت بر انجام آن اصرار داشت. سه دور تلاش برای این کار اما در مجلس ناکام ماند. آخرین آن همین هفته گذشته بود که طرح تشکیل این وزارتخانه در بهارستان به بایگانی سپرده شد. شامگاه دوشنبه وقتی خبر برکناری رضا رحمانی از راه رسید کمتر کسی یادش به اتفاق هفته قبل در مجلس افتاد و همه نگاه‌ها متوجه پرواز قیمت پراید بود. ساعتی بعد اما وقتی رضا رحمانی، رئیس جمهوری را در یک نامه سرگشاده خطاب قرار داد معلوم شد ماجرای برکناری به مسأله تشکیل وزارت بازرگانی بر می‌گردد. چیزی که رحمانی می‌گفت رئیس دفتر رئیس جمهوری قبل‌تر به او گفته بوده که یا باید در راستای آن در مجلس «لابی» کند یا برکنار می‌شود. روایت دوم اما ساعاتی بعد از راه رسید؛ بیانیه دفتر رئیس جمهوری. بیانیه‌ای که در آن تأکید شده بود نزدیکان وزیر صمت در مجلس، خلاف نظر دولت در حال لابی کردن برای رأی نیاوردن طرح تشکیل وزارت بازرگانی بوده‌اند و خواسته دفتر رئیس جمهوری از رضا رحمانی هم نه رایزنی به نفع این طرح بلکه ممانعت از لابی نزدیکان برای مخالفت با این طرح بوده است.
البته در این میان احمدامیرآبادی فراهانی، نماینده قم و از مخالفان دولت هم در توئیتر خود ماجرا را اینگونه شرح داد: «مردم عزیز بدانند آقای روحانی به‌خاطر مشکلات شما یا قیمت خودرو، آقای رحمانی وزیرصنعت را برکنار نکرد. چهارشنبه به رحمانی ابلاغ شد اگر مجلس به‌وزارت بازرگانی (بخوانید وزارت واردات و رانت خواری) رأی ندهد باید استعفا دهید وزیر هم استعفا را نپذیرفته و برکنار شد.» پاسخ او هم توسط علی جنتی، از نزدیکان رئیس جمهوری در همان توئیتر داده شد؛ «آنان که به انگیزه‌های سیاسی یا قومی یا به‌دلیل از دست دادن منافع خود رئیس جمهوری را به‌خاطر برکنار کردن یک عضو کابینه مورد انتقاد قرار می‌دهند جا دارد که با معاونان و مدیران ارشد پرتلاش وزارت صمت به گفت‌و‌گو بنشینند تا بیشتر به عدم کفایت و زد و بندهای وزیر برکنار شده پی ببرند.»
سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در توئیتی با حمایت از اقدام رئیس جمهوری در برکناری وزیر صمت و ضرورت هماهنگی در دولت تأکید کرده بود که: «اگر وزیران این حمیت را نداشته باشند، برخی مدیران خیلی زود به‌جابه‌جایی زنبیل‌ها می‌پردازند. واگرایی به وادادگی می‌انجامد.»
پیشتر در آبان ماه هم سید شریف حسینی، معاون پارلمانی وزارت صمت از پست خود برکنار شده بود که این برکناری هم به تلاش وی برای ناکام ماندن سیاست دولت برای تشکیل وزارت بازرگانی در مجلس ربط داده شده بود. موضوعی که می‌تواند نشانه‌ای باشد بر قدمت مخالفت با تصمیم دولت برای تشکیل وزارت بازرگانی در سطوح بالای وزارت صمت.
مخالفت آشکار وزارتخانه دولتی با تصمیم دولت
اما در مجلس نمایندگانی که همین موضوع را پیگیری می‌کردند نیز تأیید می‌کنند که وزارت صمت سیاستی مغایر تصمیم و اجماع دولت برای تشکیل وزارت بازرگانی داشته. سهیلا جلودارزاده، عضو کمیسیون اجتماعی، عبدالرضا هاشم زایی عضو کمیسیون صنایع و غلامعلی جعفرزاده عضو کمیسیون برنامه و بودجه در گفت‌و‌گو با «ایران» این موضوع را تأیید کرده‌اند. این سه کمیسیون همان کمیسیون‌هایی بودند که موضوع تشکیل وزارت بازرگانی را بررسی می‌کردند. علاوه بر اینها جلال میرزایی، رئیس کمیته سیاسی فراکسیون امید و عضو کمیسیون صنایع هم در گفت‌و‌گویی با «جماران» گفته است: «این قابل قبول نیست که دولت لایحه تشکیل وزارت بازرگانی را بیاورد و از طرفی عده‌ای در دولت علیه این لایحه بسیج شوند؛ این امر نشان‌دهنده ناهماهنگی در بدنه دولت است و باعث می‌شود انسجام دولت آسیب ببیند و موجب افول سرمایه اجتماعی دولت می‌شود.» جلودارزاده به «ایران» گفته است: «وجود مخالفت قوی با تشکیل وزارت بازرگانی از سوی وزارت صمت مسأله‌ای بود که هم پنهان نبود و هم اینکه به ماه‌ها قبل بر می‌گشت و سابقه چندین ماهه داشت.» به گفته او «مسئولان وزارت صمت هیچ گاه موضع خود در برابر این خواسته دولت را پنهان نکردند و با توجه به همین موضوع در مجلس همه می‌دانستند که در این زمینه یک دو دستگی در دولت وجود دارد.»
نقش وزیر صمت در ناکام ماندن تشکیل وزارت بازرگانی
عبدالرضا هاشم‌زایی، عضو کمیسیون صنایع اما معتقد است که اقدامات و سیاست‌های وزارت صمت عملاً شانس تشکیل وزارت بازرگانی را از بین برد. او در این خصوص توضیح می‌دهد: «در برهه‌هایی که بحث تشکیل وزارت بازرگانی در کمیسیون‌ها یا صحن مجلس مطرح بود، وزارت صمت در بهترین حالت سکوت می‌کرد و منفعل ظاهر می‌شد. یعنی اینکه در جاهایی بود که در رایزنی‌های خصوصی رسماً هم با این کار به مخالفت می‌پرداختند و مشخص است وقتی درخواستی از سوی دولت مطرح می‌شود و بخشی از دولت که این درخواست در ارتباط مستقیم با اوست، مخالفت می‌کند شانسی برای موفقیت رایزنی‌ها باقی نمی‌ماند.» همین موضوع را قاسم میرزایی نیکو، عضو کمیسیون ویژه تفکیک وزارتخانه‌ها در مجلس به سایت «جماران» تأیید کرده وبا اشاره به ایراد شورای نگهبان به آخرین مصوبه مجلس برای تشکیل وزارت بازرگانی، ‌توضیح داده است: «اتفاقاً شورای نگهبان یک ایراد جزئی گرفته بود که اگر تفکیک وزارتخانه بار مالی نداشته باشد، موافق است. اما وزارتخانه حامی و پشتیبان این تفکیک وزارتخانه صمت نبود و این موضوع در مجلس رأی نیاورد.» میرزایی نیکو معتقد است اگر رضا رحمانی می‌خواست «شاید تفکیک وزارتخانه صمت اتفاق می‌افتاد ولی اتفاق نیفتاد.» هاشم‌زایی هم به «ایران» می‌گوید: «تشکیل وزارت بازرگانی به اندازه کافی توجیه فنی و کارشناسی داشت که بتواند بهانه‌های سیاسی را پشت سر بگذارد و رأی بیاورد اما عملاً موضع وزارت صمت هر بار باعث بی‌اثر شدن تلاش‌ها و درخواست‌ها برای این مهم می‌شد.» او می‌گوید: «موضع مخالف وزارت صمت و القای دو قطبی در دولت بر سر این تصمیم به نمایندگان اینگونه القا می‌کرد که پیشنهاد دولت دارای وجوه کارشناسی نیست و فقط ابعاد سیاسی دارد.» به گفته هاشم‌زایی این مسأله از موضوعاتی بود که بخشی از دولت یعنی وزارت صمت بر سر یکی از خواسته‌های دولت با منتقدان دولت در مجلس هماهنگ شده بود و بیشتر با آنها تعامل داشت. در بیانیه منتشر شده توسط دفتر رئیس جمهوری به سه نفر از نزدیکان وزیر سابق صمت اشاره شده که «در مجلس و رسانه‌ها علیه لایحه دولت» فعالیت می‌کردند. اینکه این سه نفر چه کسانی بودند یکی از سؤالات روزنامه «ایران» از هاشم‌زایی بود. او در پاسخ گفت که دقیقاً پاسخ این سؤال برای او مشخص نیست اما حدس می‌زند که حداقل یک نفر از نمایندگان آذری زبان و نزدیک به رحمانی که مخالفت جدی با این لایحه داشت از جمله این افراد باشد.
وزیری که با منتقدان دولت همراه شد
در همین حال غلامعلی جعفرزاده هم به «ایران» می‌گوید که از نظر او نه اقدامات رحمانی علیه لایحه دولت و طرح مورد حمایت پاستور برای تشکیل وزارت بازرگانی «اقدام حرفه‌ای و اخلاقی» بوده و نه نامه‌نگاری بعد از برکناری با رئیس جمهوری. به‌گفته جعفرزاده «تقریباً کسی در مجلس نبود که بر مخالفت وزارت صمت با تصمیم دولت برای تشکیل وزارت بازرگانی آگاه نباشد و از فعالیت این وزارتخانه علیه این تصمیم خبر نداشته باشد. جدای از اینکه چقدر تشکیل وزارت بازرگانی اقدامی صحیح است یا خیر، انتظار می‌رود که بخشی از دولت در تصمیم‌گیری‌های مهم علیه کلیت دولت اقدام نکنند و وقتی یک تصمیم جمعی گرفته می‌شود علیه آن حرکت نشود.» او می‌گوید: «در مقاطعی بود که بخش‌ها و افراد مرتبط با وزارت صمت حتی پیشتاز مخالفت‌ها با تشکیل وزارت بازرگانی در مجلس بودند و بسیار طبیعی است که هیچ دولت و رئیس جمهوری چنین حرکتی را برنتابد و حتی به نظر من می‌بایست برکناری وزیر صمت خیلی قبل از اینها رخ می‌داد.» او هم ابراز تأسف می‌کند که وزیر صمت برای مقابله با پیشنهاد تشکیل وزارت بازرگانی که تصمیم دولت بود، با منتقدان دولت همراه شد. موضوعی که ردپای آن را می‌توان در واکنش‌ها به برکناری رحمانی هم دید. جایی که منتقدان و مخالفان دولت در مقام حامی او در رسانه‌ها ظاهر شده و به تصمیم حسن روحانی تاخته‌اند.

مریم سادات گوشه
خبرنگار
امسال ماه مبارک رمضان حال وهوایش با سال‌های گذشته کمی متفاوت است. اکنون که در شرایط محدودیت تردد هستیم و هنوز با شعار در خانه بمانیم روزهایمان را سپری می‌کنیم روزه داران برنامه‌ها ی خود را از طریق فضای مجازی دنبال می‌کنند. معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برخلاف سال‌های گذشته که شب های رمضان را در نمایشگاه قرآن برگزار می‌کرد حالا دو فاز خانه‌های نورانی را از طریق فضای مجازی برگزار کرده است.
فاز اول از اواسط اسفند ماه تا پایان فروردین و فاز دوم با شروع ماه مبارک رمضان آغاز و هنوز هم ادامه دارد. برنامه‌های متنوعی که فضای خانه را شاد و معنوی می‌کند. مسابقاتی که جوانان و خانواده‌ها را دقایقی با نور قرآن و معرفت آشنا و عجین می‌کند تا روشنای راه زندگی آنها باشد.
مرتضی خدمتکار، مشاور ارتباطات و ساماندهی معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که سال گذشته معاون اجرایی بیست وهشتمین نمایشگاه قرآن بود امسال از طرح‌های جدید این معاونت در ایام ماه مبارک رمضان خبر داد و افزود:«همزمان با شیوع ویروس کرونا در اسفند ماه ستادی در وزارت فرهنگ تشکیل شد و تمامی معاونت ها و واحدهای تخصصی مأمور شدند که برنامه‌های متنوع فرهنگی را برای مدیریت جو روانی جامعه و فرهنگسازی در حوزه مقابله با کرونا پیش‌بینی و دنبال کنند. طبیعتاً ممنوعیت‌هایی برای فعالیت‌های حضوری مطرح بود و پروتکل‌های وزارت بهداشت اجازه فعالیت فیزیکی نمی‌داد.
بنابراین تنها بستر برای اجرای برنامه‌ها فضای مجازی بود. مجموعه‌ها و واحدهایی که از قبل بستر را برای فضای مجازی آماده کرده بودند طبعاً زودتر تجهیزشدند و بقیه هم باید به تبع آن فضا را ایجاد می‌کردند. بنابر این معاونت قرآن از نیمه اسفند ماه مقدمات لازم را برای اجرای برنامه‌ها فراهم کرد.» او در مورد طرح‌های معاونت قرآن در ایام شیوع کرونا به تفصیل اشاره کرد:«یکی از برنامه‌هایی که در قالب بسته فرهنگی قرآنی طراحی شد، طرح خانه‌های نورانی بود.
این طرح بر اساس برنامه‌ریزی‌هایی که شده بود از اول فروردین ماه در بستر شبکه‌های مجازی کار خود را آغاز کرد و ما از همه ظرفیت‌های مجازی استفاده کردیم و تا 31 فروردین ماه به‌صورت مستمر و روزانه برنامه‌های متنوع آموزشی تبلیغی و ترویجی را دنبال کرد. یکی از برنامه‌هایی که در خانه‌های نورانی طراحی شد، مسابقه خانوادگی قرآن و عترت بود که پیش از این سابقه اجرا نداشت و بسیار هم از آن استقبال شد. این مسابقه خانواده محور بود و تمامی اعضای خانواده شرکت می‌کنند. ضمن اینکه از محتواهای معارف قرآنی استفاده می‌کردند و در رقابت سالم فرهنگی هم شرکت می‌کردند و هر شب به 10 نفر جوایزی داده می‌شد و بعد از پایان دوره 30 روزه به 10 خانواده برگزیده هم جوایز نفیسی از طرف معاونت داده شد. درمجموع 310 جایزه در بخش خانوادگی این طرح داده شد.»
او در مورد طرح آموزش الکترونیکی علاقه مندان به فراگیری معارف قرآن و عترت تأکید کرد:«سامانه خوبی از سال گذشته به‌نام ایمانور که متعلق به مؤسسه فرهنگی قرآن وعترت نورالمجتبی(ع) بود با حمایت معاونت این سامانه آموزشی الکترونیکی از قبل تمهید مقدمات کرده بود و محتواها با حضور بهترین استادان برجسته کشور تولید شده بود و افراد در این دوره 30 روزه در قالب طرح خانه نورانی در عین حالی که در خانه مانده بودند، با مراجعه به این سامانه از آموزش های الکترونیکی قرآن و عترت استفاده کردند.»
خدمتکار از جلسات آموزشی زنده برای نوجوانان خبر داد و افزود: «دراین برنامه به‌صورت منظم هر روز از ساعت 16 تا 17 در بستر آپارات برای نوجوانان آموزش تلاوت و روخوانی قرآن با حضور استادان قرآنی برجسته کشوری برگزار می‌شد و استقبال خوبی از سراسر کشور شد. این برنامه فرصت خوبی برای علاقه مندان شهرستانی بود که به‌صورت زنده از حضور استادان برجسته در تالار گفتمان بهره بردند و سؤالات خود را مطرح کردند.» او در پاسخ به اینکه برای کودکان آیا طرحی برنامه‌ریزی شده، تصریح کرد:«متأسفانه در فاز اول این کار برنامه‌ای برای کودکان طراحی نشد. اما برای ادامه مسیر این طرح برنامه‌ای مشخص شد که در ادامه توضیح خواهم داد.»
مشاور ارتباطات و ساماندهی معاونت قرآن و عترت در پاسخ به میزان بودجه این طرح افزود:«برای این پروژه رقمی بالغ بر 200 میلیون تومان پیش‌بینی شده بود و انجام شد. طبیعتاً با توجه به محدودیت‌های مالی در سیستم‌های دولتی تلاش ما این بود که از ظرفیت‌های موجود استفاده کنیم و هزینه جدیدی بر آن تحمیل نشود. این گونه کارهای فوریتی که درشرایط خاص مثل کرونا به وجود می‌آید از قبل ردیف بودجه مشخص نداشته‌اند. ما با استفاده از ظرفیت‌های موجود وکمک نهادها و مؤسسات مردمی این کار را در فضای مجازی مدیریت کردیم.»
خدمتکار در خصوص پروژه‌های بعد از فروردین و ماه مبارک رمضان افزود:«بعد از پایان فروردین ماه کارگروه ویژه ما در معاونت قرآن و عترت به‌صورت مستمر تشکیل جلسه می‌داد و برنامه‌ریزی می‌کرد و کار سیاستگذاری و راهبردی این فعالیت‌ها در این ایام را به عهده داشت. یکی از کارهایی که انجام شده و بزودی فراخوان آن را منتشر خواهیم کرد جشنواره آثار و محصولات قرآنی ویژه کودکان و نوجوانان است؛ که برای آن 7 محور با 7 موضوع پیش‌بینی شده است. نماز و عبادت، شکرگزاری، مسئولیت پذیری، احترام به والدین، صداقت و... از محورهای این مسابقه هستند. این مسابقه در قالب‌های نقاشی، شعر، کلیپ، دلنوشته، عکاسی و... برگزار می‌شود. افراد می‌توانند آثارشان را در دو گروه سنی 5 تا 10 سال و 11 تا 15 سال به نشانی سایت معاونت قرآن و عترت ارسال کنند. تا هیأت داوران آن را ارزیابی کنند. امیدواریم اختتامیه آن را بعد از اتمام کرونا با حضور همه شرکت‌کنندگان برگزار کنیم. در هر گروه سنی 5 نفر برگزیده پیش‌بینی شده است و درمجموع به 70 نفر از رشته‌های مختلف از طرف معاونت جوایز نفیسی اهدا خواهد شد.»
او در ادامه در خصوص تعامل صدا و سیما با معاونت قرآن افزود: «این جشنواره با مشارکت شبکه پویا تولید محتوا می‌شود و همزمان با جشنواره هم برای تبلیغ و هم ترویج این آموزه‌ها به مرور تولید و پخش می‌شود. برنامه سوم برای خانواده وزارت فرهنگ است که بزودی ظرف چند روز آینده مسابقه‌ای برای آنها در دهه سوم ماه مبارک رمضان اجرا خواهد شد و تمام گروه های سنی از خردسالان تا بزرگسال به‌صورت ویدئو اثر ارسال می‌کنند و هر روز به بهترین آنها جوایز و هدایایی اهدا خواهیم کرد.»  
خدمتکار از برنامه ویژه ماه مبارک رمضان یاد کرد و افزود: «برنامه چهارم ما اکنون به‌صورت ویژه ماه مبارک رمضان خانه‌های نورانی 2 در حال اجراست. با همان محتواهای خانه‌های نورانی یک. و مردم می‌توانند با مراجعه به شبکه‌های اجتماعی مثل اینستاگرام، آپارات، بله، ایتا و.... هر روز برنامه‌های مختلف را ببینند. سعی کردیم حال وهوای ویژه رمضان
را برای مخاطبانمان حفظ کنیم.ضمن اینکه هدایا و جوایزی هم پیش‌بینی شده که اهدا خواهدشد.»  او در مورد آخرین برنامه معاونت در ماه مبارک رمضان تصریح کرد:«جشنواره چهلچراغ آسمانی با موضوع تولید محتوای قرآنی برای فضای مجازی است و به‌صورت ویدئویی انجام خواهد شد که محدودیت سنی و مخاطب هم ندارد و برای عموم مردم است.»

برش
فضای مجازی و محتوای قرآنی

مردم اکنون از بستر اینستاگرام بسیار استفاده می‌کنند، بخصوص جوانان. چه خوب است که ما هم برای محتواهای معرفتی و قرآنی از این بستر استفاده کنیم. برهمین اساس هر شب یک برنامه زنده با عنوان تلاوت‌های اذان گاهی داشتیم. یعنی20 دقیقه قبل از اذان مغرب هر روز برنامه زنده در اینستاگرام با حضور قاریان ممتاز و بین‌المللی کشور داشتیم.   خدا را شکر استقبال خیلی خوبی شد و یکی از برنامه‌های موفق این طرح بود.

نجفقلی حبیبی
استاد دانشگاه
جامعه بشری با وجود نظام‌های سیاسی گوناگونی که تجربه کرده است هنوز به اسوه‌ای برای عدالت و حکمرانی خوب نیازمند است. الگویی که همچنان پس از 14 قرن باید آن را در حکومت کوتاه علی(ع) جست‌و‌جو کرد. این گزاره یک خیال یا شعار نیست. بلکه بر مبنای واقعیات تاریخی مکتوبی است که از آن دوران بر جامانده است.
آنچه از امیرالمؤمنین امام اول شیعیان بر جای مانده، میراثی است که با فطرت انسان سازگار است و هیچگاه کهنه نمی‌شود. زیرا انسان نیازها و ادراکاتی دارد که با گذر زمان، تحول فناوری و... تغییر نمی‌کنند.
قابل انکار نیست که وجود حکومت یکی از نیازهای اصلی زندگی اجتماعی بشر است و پیشرفت تمدن حکومت‌ها را قوی‌تر و منسجم‌تر کرده است و دخالت بیشتری در زندگی شهروندان دارند. اتفاقاً بر اساس همین گستردگی نفوذ قدرت حکومت‌ها است که نیاز بیشتری به الگو قرار گرفتن روش حکمرانی علی(ع) دیده می‌شود. روش‌ها و اهدافی که اگر چه تحت تأثیر عوامل خارجی در مواردی به ثمر نرسیدند اما در کارآمد بودنشان شکی نیست.
یکی از ویژگی‌های حکومت امیرالمؤمنین این بوده است که مردم در نزد او بر اساس نسبت و نسب، دین و قبیله دسته‌بندی نمی‌شدند بلکه بر مبنای انسانیت‌شان ارزشمندی می‌یافتند و به نیازهایشان به‌عنوان انسان به ماهو انسان پرداخته می‌شد. آنجا که ایشان در نامه به مالک اشتر می‌گوید «مردم دو دسته‌اند:یا برادر دینى تو هستند، یا انسانى مانند تو. با همه مهربان باش و همچون گرگ خون آشام نسبت به مردم مباش» به همین دیدگاه اشاره دارد. پس ایشان حکومت را امری فراگیر می‌دانستند که باید همه آحاد مردمی را که در ذیل حاکمیت اش زندگی می‌کنند از مواهب خود برخوردار سازد. این اعتقاد و نگاه در تاریخ حکومت علی(ع) جنبه عینی دارد و در روایات متعددی همچون قضاوت یک قاضی میان امام مؤمنان و یک اهل کتاب بر سر زره و نرنجیدن ایشان از حکم قاضی به نفع آن فرد، در نامه‌اش به حاکم فرستاده خود به آذربایجان و شماتت او که چرا بر سفره اشراف نشسته و خود را نمک‌گیر غذاهای پرچرب آنها کرده و به این واسطه در مظان بی‌عدالتی قرار گرفته بود، در نهی کردن مردم از کرنش کردن و دویدن پشت سر حاکم وقتی که از شهر انبار عبور می‌کرد و در صدها روایت دیگر بر جا مانده قابل پیگیری است.
انسان دوستی، تقید به حفاظت از بیت المال، به یک چشم دیدن همه مردمان از جایگاه حاکم صرف نظر از اینکه آن مردمان دوست بودند یا مخالف و مراعات مساوات و عدالت میان آنها از جمله ویژگی‌های غیرقابل انکار حکومت عدل علی بوده است و فراموش نکنیم که او این اصول را در شرایطی در گستره حکمرانی خود پیگیری می‌کرده که شاید هفته‌ها طول می‌کشید تا قاصدی از دورترین شهر‌ها به مرکز حکومت اسلامی امیرالمؤمنین خود را برساند و خبری از آنچه رخ می‌دهد برساند.
امروز مراعات این اصول در شرایطی که امکان نظارت حکومت‌ها به وجب وجب از خاک تحت حکومت‌شان وجود دارد بسیار سهل الحصول‌تر است.
در کشور ما نیز به لطف برقراری جمهوری اسلامی بسیاری از این اصول در قانون اساسی و قوانین جاری تجلی یافته‌اند. با این حال متأسفانه در اجرا چنان که باید به این اهداف دست نیافته‌ایم و شاهد واقعیت‌های غیرقابل دفاعی همچون فساد هستیم. حال آنکه حضرت علی وجود مخبران امین و راستگو را نه برای رصد مخالفان بلکه برای نظارت بر مسئولان و گماشتگان حکومت به فرمانداران خود توصیه می‌کند.
این است که تحقق حکومت عدل علی تنها به حرف و در گرو قوانین ابتر مانده و سازمان‌های ناظر جامانده از انجام وظایف‌شان نیست. خوب است در این روزهای ضربت خوردن و شهادت همه ما به نحوه انجام وظایف‌مان و انطباق آن با الگوی کاملی که از امیرالمؤمنین در اختیار داریم بیندیشیم و به اصلاح امور بپردازیم.

قدمعلی سرامی
استاد دانشگاه، نویسنده و شاهنامه پژوه
دقیق به ‌خاطرم نیست؛ اما حول‌ و حوش سال 1996 در آتن بود که در خلال سخنرانی‌ام از فردوسی گفتم و اینکه برخلاف تصور برخی، شاهنامه تنها یک حماسه ملی نیست. حالا که سالروز دیگری از گرامیداشت این استاد بزرگ زبان و ادب پارسی فرارسیده به‌اختصار درباره بخشی از آن سخنرانی خواهم گفت. در جمع آن بزرگان اثبات کردم که چرا تأکید دارم شاهکار فردوسی حماسه‌ای بین‌المللی ست.
 مخاطب فردوسی در این اثر سترگ تنها ما ایرانیان نیستیم؛ او از نکات و مسائل بسیار ارزنده‌ای گفته که خطاب به همه انسان‌های کره زمین است. نه‌تنها به جغرافیای خاصی محدود نمی‌شود بلکه حتی دربرگیرنده زمان مشخصی هم نیست و همه می‌توانند از این اثر ادبی به فراخور نیاز خود بهره بگیرند. فردوسی را می‌توان ازجمله بزرگانی دانست که متعلق به همه جهانیان است و جالب است که بدانید ترجمه شاهنامه از همان قرن پنجم آغاز شد. نخستین ترجمه آن به زبان عربی و به کوشش شاعری عرب بود؛ بعدتر شاعری عرب‌زبان و اصفهانی به‌نام «الفتح‌بن علی البنداری» مجدد آن را به عربی برمی‌گرداند و طی قرن‌های بعدی به زبان‌های متعددی ترجمه می‌شود. از همین رو امروز می‌بینیم که شاهنامه به زبان‌های مختلفی از جمله انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، ایتالیایی، بلغاری و حتی استونیایی که تعداد کمی به آن صحبت می‌کنند هم ترجمه شده است. نکته جالب توجه اینجاست که شاهنامه، رباعیات خیام نیست که حجم کمی داشته باشد!  شاهنامه دربردارنده تمام لوازم مورد نیاز بشر برای آرامش و سلامت روحی ست. آنجا که می‌گوید: «بی‌آهو کسی نیست اندر جهان/چه در آشکار و چه اندر نهان» بی‌آهو در این جا به معنای عیب و ایرادی ست، یعنی کسی را نمی‌توان یافت که بی‌عیب باشد و توجه به همین نکته کمک بسیاری خواهد بود که گمان نکنیم حرفمان، حرف اول و آخر است و ممکن است همه ما به خطا برویم. فردوسی حتی در توصیف انسان در انتهای داستان اسکندر، با آسمان سخن می‌گوید و گلایه از افلاک دارد که آسمان می‌گوید: «تو از من به هر باره‌ای برتری/ روان را به دانش همی‌پروری» یعنی ای انسان تو می‌توانی بر دانش خود بیفزایی و روح خودت را ارتقا ببخشی درحالی‌که من آسمان قادر به تغییری نیستم. مصداق این گفته فردوسی در تفاوت انسان‌های امروز با یک‌صد سال قبل به‌وضوح مشهود است، فردوسی شاهنامه را با توجه به چنین نکات ارزشمندی نوشته است. همان‌طور که فردوسی هم در شاهنامه گفته، انسان کلید همه قفل‌های آفرینش است، درست مانند شرایط امروز جهان و تلاشی که متخصصان برای کشف درمان کرونا انجام می‌دهند که تحقق آن ما را به‌سوی گشایشی دیگر راهنمایی می‌کند. شاهنامه دربردارنده بزرگ‌ترین اندرزهایی ست که تاریخ به یادمی‌آورد، اندرزهایی که به انسان برای برخورداری از زندگی بهتر یاری می‌رساند؛ ای‌کاش از آن بهره ببریم و به‌سوی برخورداری از جهانی مملو از آرامش گام برداریم.

مینو محرز
عضو کمیته کشوری بیماری‌های عفونی وزارت بهداشت
امسال بحران همه‌گیری ویروس کرونا با شب‌های قدر همزمان شده است. از یک طرف مؤمنان در انتظار برگزاری مراسم عزاداری و احیا در شب‌های قدر هستند و از طرفی قدرت بالای انتشار ویروس کرونا موجب شده تا این مراسم نسبت به‌سال‌های قبل متفاوت‌تر برگزار شود. مسأله اصلی در رابطه با چنین مراسمی ایجاد تجمع است که احتمال ابتلا به بیماری کووید19 را بسیار افزایش می‌دهد. بنابراین بهترین راه حل رعایت فاصله‌ها، کاهش ارتباط و تماس‌های بین مردم است ...
 و مهم‌ترین کار اینکه پروتکل‌های بهداشتی دربرگزاری چنین مراسم‌هایی رعایت شود چرا که به هر حال افراد زیادی در شب‌های قدر حضور پیدا می‌کنند. اینجا روی سخن ما با کسانی است که قصد شرکت در مراسم شب قدر را دارند. توصیه می‌کنیم اگر مشاهده کردند جمعیت زیادی در مساجد یا حتی فضای باز تجمع کرده‌اند حتماً لازم نیست در مساجد عزاداری کنند بلکه بهتر است در منزل‌شان قرآن بخوانند و مراسم شب‌های احیا را اجرا کنند در غیر اینصورت باید برای حفظ سلامتی فاصله یک متر و نیم را رعایت کنند.حتی می‌توانند در خانه وضو بگیرند و به مسجد بروند. در محل وضوگیری بیش از یک و نیم متر به هم نزدیک نشوند و ماسک بزنند. به‌طور کلی همه این هشدارها و نکات بهداشتی توصیه شده برای پرهیز از ایجاد تجمع است و حتی الامکان نباید هیچ گونه تجمعی در این مراسم‌ها ایجاد شود. البته مردم پروتکل‌های ابلاغی وزارت بهداشت را در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها می‌خوانند اما با این حال باید در عمل نیز به این پروتکل‌ها پایبند باشند ومراقبت کنند اگر حتی یک نفر هم توجهی نکند موجب ابتلای شمار زیادی از جمعیت شرکت‌کننده به ویروس کرونا می‌شود. امیدوارم با وجود ناظران مساجد و کارشناسان حوزه سلامت همه اصول بهداشتی رعایت شود و اجازه ندهند همه در یک نقطه تجمع کنند. هرچند خواندن قرآن با ماسک برای نمازگزاران سخت است اما آنها باید به محض اینکه قصد دارند از محل خارج شوند باید حتماً ماسک بزنند و هنگام خروج از مسجد هم فاصله را با دیگران رعایت کنند. خطر تجمع از این لحاظ مطرح می‌شود که عده‌ای بدون علامت ابتلا به ویروس کرونا ممکن است بستری برای شیوع ویروس کرونا در داخل آن جمعیت باشند حالا که به گفته وزیر بهداشت به مرز کنترل بیماری رسیده‌ایم نگذاریم این بیماری از مسیر کنترل خارج شود جوانان و نوجوانان عامل انتقال ویروس به افراد مسن‌اند و براحتی ویروس را به آنها انتقال می‌دهند. اگر ناظران اجرای طرح می‌توانند نسبت به پوشیدن ماسک و رعایت فاصله یک‌ونیم متری از سوی شرکت‌کننده‌ها نظارت کنند ممکن است ریسک ابتلا به بیماری در این تجمع‌ها کمتر شود.

هر روز با شما در اینجا خواهیم بود، صدای شما، حرف شما و پیشنهاد شما را می‌شنویم و می خوانیم و بازگو می کنیم. با ما همراه باشید، بگویید و بنویسید
تلفن: 88769075 - 021
پیامک: 3000451213
کمک دولت به دستفروش‌ها / آقای حسینی از بابل: از مسئولان درخواست داریم نحوه کمک به افرادی که شغل دستفروشی یا کسانی را که در رستوران‌ها کار می‌کنند اطلاع‌رسانی کنند.
نظارت بر قیمت‌ها / آقای بخشی از رضوانشهر: از دولت محترم تقاضا داریم برقیمت کالاهای اساسی بخصوص لبنیات نظارت بیشتری داشته باشد.
مشکلات یک بازنشسته/ یک شهروند: با 12 سال سابقه کار حقوق بازنشستگی اینجانب 570 هزار تومان است. با این دریافتی چطور امرار معاش کنیم. در این ایام مواد ضد‌عفونی‌کننده نیز به بیشترین قیمت ممکن به فروش می‌رسد. از مسئولان درخواست رسیدگی داریم.

همزمان با روز 25 اردیبهشت بزرگداشت فردوسی روزنامه ایران علاوه بر گزارش میدانی از حال و هوای میدان فردوسی بسته چند رسانه ای آماده کرده است:
1-  کسبه میدان فردوسی از خالق شاهنامه می گویند
2-  در جست‌وجوی رستم در زادگاهش زابل
3-  گفتاری از قدمعلی سرامی استاد ادبیات درباره شاهنامه و فردوسی
4-  گفتاری از حمید متبسم آهنگساز درباره اپرای سیمرغ
5-  معرفی کتاب دلدادگی و خنیاگری در شاهنامه فردوسی

6، 16